1.1. ЖОБАНЫҢ СИПАТТАМАСЫ

Солтүстік Каспий жобасы – Қазақстандағы теңіз мұнай-газ кен орындарын игеру бойынша алғашқы ауқымды жоба. Оның құрамына үш кен орны кіреді: Қашаған, Қайраң және Ақтоты.

Қашаған алып кен орны соңғы елу жыл ішінде ашылған ең ірі мұнай кен орындарының бірі болып табылады, оның өндірілетін қорлары шамамен 9-13 миллиард баррель (1-2 миллиард тонна) мұнайды құрайды. Қашаған кен орнының коллекторы Атырау қаласынан 80 км қашықтықта, қайраңдағы тереңдігі 3-4 метр суда және теңіз түбінен 4 км-ден астам (4 200 метр) тереңдікте жатыр.

Күкіртті газды кері айдау

Қашаған кен орнында қазіргі уақытта өндіріліп жатқан флюид көмірсутегілер қоспасынан: метан, этан,

көмірқышқыл газ және көмірсутегі сияқты жеңіл газ тәрізді компоненттерден және анағұрлым ауыр мұнай компоненттерінен тұрады. Қашаған кен орнының коллекторы жоғары қысыммен (700 бардан астам) және күкіртсутегінің (H₂S) жоғары концентрациясымен ерекшеленеді, яғни өндіріліп жатқан газ күкіртті газ болып табылады

Күкіртті газ күкіртсутегіні (H₂S) жою үшін тазартылады. Осы процестің нәтижесінде қарапайым күкірт түзіледі. Біз өндіріп жатқан мұнай көлемі біз өңдей алатын күкіртті газдың көлемімен шектеліп отыр.

Қашаған кен орнының артықшылығы – жоғары қысымдағы күкіртті газды қойнауқатқа кері айдау іс жүзінде кен орнының мұнай бергіштігін арттыруға жол ашады. Осылайша, күкіртті газды қойнауқатқа кері айдау экологиялық жағынан да, өндірістік жағынан алғанда да Қашаған кен орнының мұнай беру коэффициентін арттыруға және сонымен бірге күкірт өндірісін азайтуға мүмкіндік беретін оңтайлы шешім

болып отыр. Жеңіл газ тәрізді компоненттер D аралында анағұрлым ауыр мұнайлы фракциялардан бөлінеді. Өндірілген газ көлемінің шамамен жартысын жоғары қысыммен коллекторға, яғни өзі бұрын өндірілген қойнауқатқа кері айдауға болады. Газдың қалған бөлігі «Болашақ» атты мұнай мен газды кешенді дайындау қондырғысына жіберіліп, онда «күкіртті» газ құрамындағы күкіртсутегіден тазартылуда. Дайындалған немесе «күкіртсіздендірілген» газ құрлық және теңіз нысандары үшін ішінара электр энергиясын өндіруге пайдалануда және ішінара тауарлық газ ретінде сатуға жіберілуде.

Келешек жобалар

Қашағанды игерудің І кезеңі – Солтүстік Каспий бойынша өнім бөлісу туралы келісім шеңберіндегі лицензиялық алаңда алғашқы игеру жобасы. Оның шығындары шамамен 55 млрд АҚШ долларын құрады. Коммерциялық өндіру 2016 жылы басталды.

NCOC компаниясы Атырау қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай шамамен 125 км және NCOC D аралының технологиялық өндіріс кешенінен шығысқа қарай 48 км қашықтықтағы суы тайыз алаңда орналасқан Ақтоты және Қайраң кен орындарын игерудің бірнеше сценарийін зерделеді. Осы екі кен орны күкіртті компоненттер мөлшерінің жоғары болуымен, ұңғыма түбі қысымының жоғарылығымен және коллекторлардың 3-4,5 км аралығындағы тереңдікте болуымен көршілес Қашаған кен орнына ұқсас. Осы кен орындарының алаңдарындағы су Қашаған кен орнының алаңындағы судан тайыз: су тереңдігі 0-2 метр аралығында.

Ағымдағы мұнай бағаларын және шығындарды есепке алғанда аталған кен орындарын жеке-жеке игеру соларға ұқсас, мұнайының құрамында күкірт мөлшері жоғары басқа кен орындарын игеру сияқты күрделі мәселе болмақ. Ақтоты және Қайраң кен орындарын синергиялық игеру Қашаған кен орнын кейінгі кезеңдерде игеруді оңтайландыра алады. Алайда Қашаған кен орнындағы коллектордың күйін жақсылап түсіну және алынған деректерді игеру жоспарларын оңтайландыру үшін пайдалануға қосымша уақыт қажет. 2018 жылы ҚР Үкіметі NCOC компаниясына игеру нұсқаларын қосымша зерделеу мақсатында жұмыстарды 2022 жылдың аяғына дейін бес жылға ұзартуға рұқсат берді.

NCOC Солтүстік Каспий жобасы шеңберіндегі келешек кеңею мүмкіндіктерін белсенді зерделеуде. Бұған құрлықтағы мұнай мен газды кешенді дайындау қондырғысының қуаттарын кеңейту, жаңа теңіз аралдары және жаңа ұңғымаларды бұрғылау жұмыстары енуі мүмкін.

1.2. 2019 ЖЫЛЫ ОРЫНДАЛҒАН ЖҰМЫСТАР

Қашағанда 2016 жылы мұнай өндіру басталған кезден бастап 2019 жылдың аяғына дейінгі кезеңде NCOC компаниясы 36,6 млн тонна тұрақтандырылған мұнай өндірді. Өндірістік сенімділіктің жалпы көрсеткіштері жоғары деңгейде және әлі де күткенімізден асып тұр, бұл NCOC компаниясына алауда газ жағу көлемін барынша азайтуға мүмкіндік беріп отыр.

2019 жылы NCOC компаниясы Қашаған кен орнының теңіздегі және құрлықтағы нысандарында алғаш рет күрделі жөндеу жұмыстарын қауіпсіздік талаптарын сақтай отырып жүргізіп, оларды белгіленген мерзімнен 10 күн бұрын аяқтады.

NCOC күрделі жөндеу барысында теңіз кешенінде газды қойнауқатқа айдау жүйесін түрлендірді. Газды қойнауқатқа айдау көлемін ұлғайту нәтижесінде мұнай өндірісі тәулігіне шамамен 30 мың баррельге өсіп, нақты деңгейі орташа алғанда тәулігіне 370 000 баррельді құрайды.

Күрделі жөндеу жұмыстарын табысты аяқтау және газ айдау үшін теңіз нысандарының конфигурацияларын өзгерту арқасында мұнай өндірудің жалпы көлемі 14.13 миллион тоннаны құрады, бұл былтырғы көрсеткіштен 7% жоғары.

2019 жылы экспортқа шығарылған күкірт көлемі 1,5 миллион тоннаға жетті, бұл өткен жылға қарағанда 14% жоғары.

Жақын келешектегі жоспарлар

Алдағы ықтимал кезеңдер Қашаған кен орнында қолданылып жатқан шикі газ айдау компрессорларын жаңартуды, теңіз және құрлық нысандарының өндірістік қуаттарын арттыруды, қосымша бұрғылау жұмыстарын және нысандар арасында қосымша құбыр желілерін тартуды қамтиды. Егер осы жетілдіру жөніндегі шаралар Қазақстан Үкіметімен және инвесторларымызбен келісілетін болса, олар өнім өндіру деңгейін тәулігіне 450 мың баррельге дейін немесе одан әлдеқайда жоғары деңгейге дейін ұлғайтуға мүмкіндік бермек.

1.3. ЭКСПОРТТАУ НҰСҚАЛАРЫ

2017 ж. қараша айының ортасынан бастап мұнайдың экспорты каспий құбыр консорциумының жақында кеңейтілген атырау – новороссийск құбыр желісімен жүзеге асырылуда.

Бұған дейін мұнайдың біраз көлемі солтүстік бағыттағы Атырау – Самара құбыр желісімен де (ресейлік «Транснефть» жүйесіне қосылып) экспортталған.

Сондайақ шығыс бағытындағы басқа бағыт – Атырау – алашаңқай құбыр желісі бар, ол қазіргі уақытта Қашаған кен орнының өнімдерін тасымалдау үшін пайдаланылып жатқан жоқ.

Тауарлық газ арнайы құбыр желісімен Мақатқа тасымалданып, содан кейін «ҚазТрансГаз» компаниясының инфрақұрылымдық нысандарына беріледі. Күкіртті тасымалдау теміржол бойымен жүзеге асырылуда.

Күкірттің басым бөлігі Санкт-Петербург маңындағы Усть-Луга портындағы Еуропалық күкірт терминалына жеткізіледі. Шамамен алты құрамның біреуі Қара теңіздегі Қапқаз портына жөнелтіледі. Қашаған кен орнының күкірті негізінен Солтүстік Африка тыңайтқыштар нарығына жеткізіледі; сонымен қатар күкірттің біраз көлемі Түркияға, Бразилияға және АҚШ-қа сатылады, ал бір бөлігі тіпті Оңтүстік Африкаға және Қытайға жөнелтіледі. Қашаған кен орнында өндірілген күкірт қазіргі уақытта өсіп жатқан көлемінің арқасында халықаралық күкірт нарығында маңызды орынға ие болып отыр.

Әрбір акционер өнімдегі өз үлесін тасымалдау және өткізу үшін өзі жауапкершілік атқарады.

1.4. NCOC КОМПАНИЯСЫНЫҢ БАСҚАРУ ЖҮЙЕЛЕРІ

Солтүстік Каспий жобасы 1997 жылы Қазақстан Республикасы мен ірі мұнай-газ компанияларының халықаралық Консорциумы арасында жасалған Солтүстік Каспий бойынша Өнім бөлісу туралы келісім шеңберінде жүзеге асырылуда.

Қазіргі уақытта, дәл жиырма жылдан кейін, осы консорциумның құрамына әлемдегі ең ірі және анағұрлым тәжірибелі жеті энергетикалық компания кіреді. Олар: «ҚазМұнайГаз», «Эни», «ЭксонМобил», «Шелл», «Тоталь», CNPC және «Инпекс» компаниялары. Акционерлердің әрқайсысы өнімдегі өзінің үлесін тасымалдау мен өткізу үшін, есеп беру және сол өнімді СКӨБК-ге сай Үкіметпен бөлісу үшін дербес жауапкершілік атқарады.

Жобаның басқарылуын акционерлер атынан әрекет ететін Оператор жүзеге асырады. 2015 жылға дейін Солтүстік Каспий жобасы шеңберінде Оператор кен орнын игеру мен өнім өндіру бойынша белгілі жұмыстарды төрт агент-компанияға жүктеген операциялық үлгі қолданылып келген болатын. 2014 жылдың аяғында акционерлер бірыңғай Оператор – «North Caspian Operating Company N.V.» (NCOC) компаниясын тағайындау арқылы басқаруды одан әрі біріктіру және нығайту туралы келісімге келді¹. NCOC компаниясының жоғарғы басшысы – басқарушы директор.

Компанияның жүйелері мен процестерінің анағұрлым қатаң халықаралық стандарттарға сәйкес болуын қамтамасыз ету үшін NCOC компаниясы келесі стандарттар бойынша сертификаттаудан өтті:

• ISO 9001:2015 «Сапаны басқару жүйелері»;
• ISO 14001:2015 «Экологиялық менеджмент жүйелері»;
• OHSAS 45001:2018 «Денсаулық сақтау және еңбек қауіпсіздігі менеджментінің жүйелері».

Осы сертификаттарға сәйкестікті бағалайтын тәуелсіз сараптама NCOC компаниясынан стандарттарға сәйкестікті тұрақты түрде растауды ғана емес, сонымен қатар басқару жүйелерін үнемі жақсартып отыруды талап етеді.

¹ Осы жолда және одан әрі осы құжаттың мәтіні бойынша «NCOC» аббревиатурасы тек «North Caspian Operating Company N.V.» компаниясын ғана білдіреді. «Оператор» термині құжаттың мәтініне қарай NCOC компаниясына немесе СКӨБК бойынша бұрынғы басқа кез келген Операторға қатысты қолданылуы мүмкін.

NCOC компаниясы қызметі сипатталған есеп төмендегі суретте көрсетілгендей тұрақты дамудың алты негізгі аспектісін қамтиды. Осылайша тарауларға бөлу біздің түсінігіміз бойынша тұрақты даму тұжырымдамасының экономикалық, әлеуметтік және экологиялық мәселелерді біріктіретінін айғақтайды. Әрбір аспект бойынша сипаттама беріліп, оларда мақсаттарға жету барысының көрнекі бейнеленуі

ретінде нақты мысалдардың түсіндірмелері мен мезгіл-мезгіл жүргізілген талдау нәтижелері көрсетілген. Қарастырылатын мәселелердің құрамы Мұнай өнеркәсібі өкілдерінің қоршаған ортаны қорғау жөніндегі халықаралық қауымдастығының нұсқауында (2015 ж. 3-басылым) берілген «Есептілікке қатысты жалпы талаптар негізінде және өзіміз орындаған мәселелердің маңыздылығын талдау нәтижелері негізінде анықталады. (Анағұрлым толығырақ мәліметтерді «Есеп беру процесі» тарауынан қараңыз.)

3.1. ТҰРАҚТЫ ДАМУ МАҚСАТТАРЫ

2015 жылғы 25 қыркүйекте Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясы 2030 жылға дейінгі кезеңге тұрақты даму саласындағы күн тәртібін қабылдады, соның ішінде жекелеген өзекті экономикалық, әлеуметтік және экологиялық міндеттерді шешуге бағытталған 17 тұрақты даму мақсаты (ТДМ) белгіленді.

БҰҰ мүшелері болып табылатын мемлекеттер осы ТДМ-ды өздерінің даму жоспарларын әзірлеу үшін пайдаланады және NCOC сияқты компаниялар да осы мақсаттарға жетуге өз үлестерін қосады деп болжанып отыр. Осы есепте біз өзіміздің пікірімізше Қазақстандағы ТДМ-ға жетуге ықпал ететін жолдар туралы баяндаймыз. Жекелеген тараулар төменде көрсетілген шартты белгілерге сай тиісті логотиппен белгіленген.

Жарақаттанудың алдын алу басым міндетіміз болып табылады, сондықтан да біз барлық оқиғаларға және ықтималдығы жоғары апат алдындағы жағдайларға олардан тиісті сабақ алу үшін тергеу жүргіземіз. Біз жалпы мұнай-газ өнеркәсібіндегі қауіпсіздік саласындағы көрсеткіштерді жақсартуға ұмтыла отырып, басқа жобаларда орын алған оқиғаларға да талдау жүргізіп, тәжірибе алудамыз.

2019 жылы NCOC компаниясында 24 оқиға тіркелді, олардың 3-і еңбекке уақытша қабілетсіздікке себеп болды. Еңбекке уақытша қабілетсіздік оқиғаларының жиілігі (ЕУҚОЖ) 2018 жылғы 0.09 көрсеткішінен 2019 жылғы 0.11 көрсеткішіне дейін аздап қана өсті. Бұл көрсеткіш Мұнай-газ өндіруші компаниялардың халықаралық қауымдастығының (IOGP) 2018 жылғы есебіне сай сала бойынша 0,26 құрайтын ЕУҚОЖ орташа мәнімен салыстырғанда әлдеқайда жақсы.

Тіркелетін жарақаттардың жалпы деңгейінің (ТЖЖД) көрсеткіші 2018 жылғы 0,44 шамасынан 2019 жылғы 0.88 шамасына дейін өсті. Оқиғалардың шамамен үштен бірі 2019 жылы жүргізілген күрделі жөндеу кезеңінде орын алды. Бұрынғы жылдарда үздіксіз және елеулі күш жұмсалғанына қарамастан 2019 жылы ТЖЖД-ның өсуі байқалып отырғанмен, бұл көрсеткіш IOGP-ның 2018 жылғы есебіне сай сала бойынша 0,99 құрайтын орташа мәнінен төмен.

Жұмыс істелген адам-сағат саны 2018 жылғы 22,5 миллионнан 2019 жылғы 27,2 миллионға дейін өсті. Бұл ретте осы көрсеткіштің өсуі күрделі жөндеу есебінен болды.

4.2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ АКТИВТЕРДІҢ ТҰТАСТЫҒЫ

Технологиялық қауіпсіздік үнемі өнімнің төгілуіне жол бермеуге ұмтылуымызға негізделген және қоршаған ортаға зиян келтірмеу немесе қандай да бір оқиғаға жол бермеу үшін мұнай және газ сияқты қауіпті заттектер бар құбыр желілерінің, қазандардың және ыдыстардың бүтіндігін қамтамасыз етуге бағытталған. Технологиялық қауіпсіздік құрылыстарымызды сенімді етіп жобалаудан басталады. Содан кейін біз осындай құрылыстарымызды ең жоғары деңгейлі жауапкершілікпен күтіп ұстау, бақылау және пайдалану мәселелеріне басты назар аударамыз.

Технологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету аясындағы жауапкершілік оқиғалардың алдын алу үшін талап етілетін бақылау шараларын белгілеу, қорғану құралдарын анықтау және күтіп ұстау мақсатында салалас департаменттердің айқын үйлестірілген іс-әрекеттерін меңзейді.

NCOC компаниясында біз ерекше назар аударуды қажет ететін салаларға көңіл бөле отырып, нәтижеліліктің негізгі көрсеткіштеріне бақылау жүргізудеміз. NCOC компаниясында 2019 жылы жақсы беталыс байқалып отырған негізгі көрсеткіштердің бірі – компанияның жүйеден өнім шығатын, ағатын және тарайтын оқиғаларды анықтауға көңіл бөлуі. Негізгі мақсат – өнімнің төгілуін бастапқы кезеңде, яғни әлі шамалы болған кезде анықтап, қандай да бір оқиғаға немесе экологиялық зардапқа жол бермеу үшін түзету шараларын қолдану.

2019 жылы NCOC компаниясында технологиялық қауіпсіздік және қызметкерлердің мінезқұлық нормалары мәселелері бойынша өзара әрекеттесуді жақсарту шаралары қабылданды. Біз технологиялық қауіпсіздіктің негізгі қағидаттарын енгізе отырып, қызметкерлеріміз бен мердігерлеріміздің қатерлер және қорғану шаралары туралы хабардарлығын арттырдық. Барлық нысандарымызда біз сабақ алу бойынша рефлексиялық тәсіл қолданамыз, қызметкерлеріміз бен мердігерлерімізді күнделікті сұхбаттасу барысында қауіпсіздік техникасы жөніндегі мәселелерді және қатерлерді талқылауға ынталандырамыз. Бұл әр қызметкердің қалайша ең жоғары деңгейлі мінезқұлық стандарттарын көрсете отырып, өндірістік операцияларымыздың орындалуы барысындағы жоспарланбаған шығарындылардың алдын алуға септігін тигізе алатынын жақсы түсінуімізге көмектеседі.

Біз барлық өндірістік қатерлерді, сондай-ақ әр түрлі өндірістік аймақтағы қатерлердің жинақталып келгенде қалайша NCOC үшін жалпы қатердің артуына ықпал ететіндігін түсіну мақсатында үздіксіз жұмыс істеп жатырмыз. Осы қатерлерді жиынтық басқару деп аталатын жаңа тәсілдеме нысандарымызда әлдеқайда қарапайым және қауіпсіз жұмыс тәсілдерін қолдануға арналған жалпы қатерлерді басқарудың негізі болады.

Біз өндірістік қауіпсіздік саласындағы оқиғаларды өнеркәсіптік стандарттарға сәйкес көп деңгейлі жүйені пайдалана отырып бағалаймыз және олар туралы есеп ұсынамыз, бұл ретте 1-деңгейлі оқиғалар анағұрлым елеулі болып табылады. Технологиялық қауіпсіздік мәселелеріне баса назар аудару NCOC компаниясына осы салада табысқа жетуге мүмкіндік берді және осы жыл Компания үшін ерекше болды, өйткені біз жылды 1-деңгейлі немесе 2-деңгейлі ешбір оқиғасыз аяқтадық.

4.3. ТҰЩЫ СУ

Су ресурстары үшін қауіп-қатер

МГКДҚ нысандары беткі тұщы су қорлары өте шектеулі өңірде орналасқан. Жерасты суы минералдану деңгейінің жоғары болуымен ерекшеленеді және сумен жабдықтау көзі ретінде пайдалануға келмейді.

Жеке тұщы су ресурстарының болмауына байланысты сумен жабдықтау Астрахань өңірінде алынып, Каспий теңізінің солтүстік-шығыс жағалауы бойымен «Магистральдық Суағызғысы» ЖШС пайдалануындағы «Астрахань-Маңғыстау» магистральдық су құбыры арқылы тасымалданатын Еділ өзенінің суын пайдаланып жүзеге асырылады. Келісімшарт шеңберінде жыл бойына «Астрахань – Маңғыстау» құбыр желісінен NCOC нысандарына МГКДҚ өндірістік қажеттіліктері мен вахталық кенттердің тұрмыстық қажеттіліктеріне су беріліп отыр. Құрлық және теңіз кешендеріндегі қызметкерлерді ауыз сумен қамту үшін шөлмекке құйылған су пайдаланылады. Атырау оқу орталығы мен Атырау қаласында орналасқан кеңселерге қалалық су құбыры желісінен су беріледі.

Көрсеткіштер

NCOC компаниясының өндірістік операциялары барысындағы 2019 жылғы су алу көлемі 1 064 мың м³ құрады. Олардың ішінде тұшытылған су көлемі 2019 жылы 39 мың м³ құрады. Тұшыту қондырғысынан шыққан 88 мың м³ көлеміндегі қайтпа су арнайы суды пайдалану рұқсатының келісіміне сай теңізге төгіледі. NCOC компаниясының құрлықтағы нысандары үшін тұтынылған тұщы су көлемі 940 мың м³ құрайды.

Былтырғы жылмен салыстырғанда тұщы су тұтыну көлемінің аздап ұлғайғаны байқалып отыр. Бұл жоспарлы күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізумен байланысты. Тиісінше 2019 жылы тұтынылған тұщы судың өндірілген өнім бірлігіне шаққандағы көлемі мұнай баламасының мың тоннасына шаққанда 55 тонна су құрады.

Теңіз нысандарында да тұщы су қажет: 2019 жылы теңіз кешенінің тұшыту қондырғыларында шамамен 39 м³ су өндірілді. Бұл көлем басқа жағдайларда құрлық кешенінен берілетін тұщы су көлемін алмастырды.

Саясаттар, жоспарлар және бағдарламалар

Біз тұщы сумен жабдықтаудағы өз үлесімізді тиімді және тұрақты пайдалануды осы өңірдегі басқа су пайдаланушылар алдындағы жауапкершілігіміз деп есептейміз. Пайдаланылып болған су тазартылғаннан кейін санитарлық қорғау аймағы шектеріндегі гидрооқшаулағыш төсемдері бар булану тоғандарына төгіледі және топырақ пен ыза суға енбейді. Ол буланады және жергілікті сужинағыш бассейнге қайтпайды. Кері ағын болмаған кезде осы сужинағыш бассейндегі басқа су пайдаланушылардың үлесін көбейтудің жалғыз тәсілі – өзіміз алып жатқан тұщы судың көлемін азайту. Осы мақсатқа жетудің ең жақсы тәсілі – суды көп мәрте қайта пайдалану (қайта айналым).

2019 жылы NCOC компаниясы 82 м³ астам суды тазартып, оны теңіз кешеніндегі жасыл желектерді суару, шаң басу және тұрмыстық қажеттіліктер үшін қайта пайдаланды. Технологиялық процесте қолданылатын су көлемін қайта пайдалану арқылы анағұрлым жақсы нәтижеге жетуге болады, яғни 2019 жылы қайта пайдаланылған су көлемі 315 370 м³ құрады. Былтырғы жыл бойынша есептілікке сай қалдық газды тазарту қондырғысынан шыққан суды айналымда пайдалану нәтижесінде компания «Болашақ» МГКДҚ қажеттіліктері үшін Астрахань – Маңғыстау құбыр желісінен алынатын судың жалпы көлемін екі есеге азайтты. 2019 жылы NCOC компаниясы сарқынды суды қосымша тазарту жөніндегі жоспарларды орындауды жалғастырды. Құрылыс жұмыстарының аяқталуы 2022 жылға жоспарланып отырған жаңа нысандар пайдалануға берілгеннен кейін олар су алуды қосымша 70% дейін азайтуға және булану тоғандарына төгілетін судың сапасын арттыруға мүмкіндік беретін болады.

4.4 ПАРНИКТІК ГАЗДАРДЫҢ ЭМИССИЯЛАРЫ

INCOC компаниясының өндірістік операциялары нәтижесіндегі парниктік газдардың тікелей шығарындыларының жалпы көлемі 2019 жылы CO₂ баламасындағы 3 068 мың тоннасын, соның ішінде көмірқышқыл газдың (CO₂ ) 2 885 мың тоннасын, метанның (CH₄ ) CO₂ баламасындағы 175 мың тоннасын және азот шала тотығының (N₂O) CO₂ баламасындағы 7,9 мың тоннасын құрады. Осы жалпы көлемге жылжымалы және тұрақты көздердің шығарындылары кіреді.

2017 жылдан бері шығарындылардың абсолюттік шамаларында өзгерістер жоқ деуге болады, бұл ретте шығарындылар қарқындылығының азайғаны байқалып отыр. Атап айтқанда, жалпы үлесті шығарындылар 2017 жылмен салыстырғанда 1,5 есеге азайды.

2019 жылы құрлық кешенінің өндірістік алаңдарында 25 клапан мен бекіту-реттеу арматурасына бүтіндікке қатысты сынақ жүргізіліп, олардың 10-ы жоспарлы жөндеу жұмыстары кезінде жөнделді. Осы іс-шараның нәтижесінде алауда газ жағудан шығатын парниктік газдар эмиссиясының жол берілмеген көлемі CO₂ баламасында 1,6 тыс. тонна құрады.

NCOC компаниясының өндірістік нысандары электр энергиясымен, жылумен және бумен жабдықтауға қатысты автономды жұмыс істейді, бұл компанияның тікелей шығарындылары үлесін елеулі шамада ұлғайтады (1-көлем).

«Энергетикалық қызмет» санатындағы эмиссиялар көздерінің үлесі әлдеқайда көп және компанияның жалпы шығарындыларының 70%-дан астамын құрайды. Жанама шығарындылар (2-көлем) Баутин базасы және Атырау оқу орталығы сияқты қосалқы нысандар үшін электр энергиясын сатып алу салдарынан болады. NCOC өндірістік операциялары салдарынан болған парниктік газдардың жанама шығарындыларының жалпы көлемі 2019 жылы CO₂ баламасындағы 8 003 тоннаны құрады. Бұл шығарындылар тек көмірқышқыл газдан ғана тұрады.

Парниктік газ эмиссияларының қалыптандырылған қарқындылығы (өндірілетін өнім бірлігіне шаққандағы парниктік газ эмиссиялары) 2019 жылы өндірілген мұнай баламасындағы 1 000 тоннаға шаққанда CO₂ баламасының 159 тоннасын құрады. Басқа жобалармен салыстыру әдіснамалық және аялық айырмашылықтарға байланысты күрделі міндет болып табылады. Алайда әдетте ілеспе газ құрамында көміртегі диоксидінің жоғары мөлшерінің болуымен де ерекшеленетін Солтүстік Каспий жобасы сияқты теңізде жүзеге асырылатын күкіртті мұнай өндіру жобаларында парниктік газдың үлесті шығарындыларының көлемі болжам бойынша электр қуатын әлдеқайда аз тұтынатын құрлықтағы мұнай өндіру жобаларымен немесе қалыпты режимде құрамында күкірт мөлшері аз мұнай өндіру жобаларымен салыстырғанда әлдеқайда жоғары болады. Ең жақсы нұсқа – мүдделі тараптардың түрлі жылдардағы NCOC компаниясының өз көрсеткіштерін салыстыру үшін қарқындылық шамаларын пайдалануы.

Басқа жанама шығарындыларды бағалауға қатысты бірқатар түрлі тәсілдемелер бар (3-көлем). NCOC компаниясы мүдделі тараптарға компанияның өндірістік циклы барысында түзілген шығарындыларды оларға қолайлы әдістемені қолдана отырып бағалауға мүмкіндік беру үшін мұнай мен газ өндіру көлемдері бойынша ақпарат ұсынатын болады.

НАҚТЫ МЫСАЛДЫ ТАЛДАУ - КҮРДЕЛІ ЖӨНДЕУ

Күрделі жөндеу екі-үш жылда бір рет өндірісті қысқа уақыт кезеңіне толық тоқтатуды білдіреді.

2019 жылы NCOC Қашаған кен орнының нысандарында өзінің алғашқы күрделі жөндеуін табысты аяқтады. Табысқа жету кепілі қауіпсіздік, жоғары сапа, қысқа мерзімдер және барынша аз шығындар сияқты факторлар болды.

NCOC компаниясының өндірісі толық тоқтатылған 35 күн ішінде техникалық қызмет көрсету жұмыстары және қауіпсіздік мәселелері бойынша инспекциялар жүргізілді, сонымен қатар келешекте өндірістік қауіпсіздікті және бәсекелестікке қабілеттілікті арттыруға бағытталған бірқатар жобалар орындалды. Бұл жобалар Мұнай мен газды кешенді дайындау қондырғысындағы ребойлерлер бойынша жобаны, теңіз кешеніндегі ұңғымаларды қайта жабдықтау жобасын, сонымен қатар басқа да шағын, сондай-ақ өте маңызды көптеген жобаларды қамтиды. Сонымен бірге күрделі жөндеу барысында теңіз кешеніндегі қойнауқатқа газ айдау жүйесі түрлендірілді. Бұл NCOC компаниясына газ айдау көлемін ұлғайтуға және мұнай өндіру көлемін тәулігіне 370 мың баррельге дейін арттыруға мүмкіндік берді.

Компанияның теңіздегі және құрлықтағы нысандарының ауқымын ескеретін болсақ, операциялардың және осындай операцияларға тартылған персоналдың қауіпсіздігін қамтамасыз ету оңай болған жоқ.

Өндірісті тоқтатуға байланысты жұмыстардың шарықтау кезінде шамамен 6 000 адам еңбек етті, олардың басым бөлігі ҚР азаматтары болды.

Күрделі жөндеу жөніндегі жобаға 42 мердігер компания қатысты, олардың 32-сі жергілікті компаниялар. Жергілікті тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің (ТЖҚ) үлесі (ТРУ) 57,7%-ға жетті.

Күрделі жөндеу жұмыстары аясында жергілікті қамту бойынша қол жеткізілген көрсеткіштерге «Қазқұрылыс ПСН» АҚ, «ERSAI Caspian Contractor» ЖШС, «КТР ЭтосЭнергетика» ЖШС, «НефтеСтройСервис» ЖШС және басқа да компаниялар сүбелі үлестерін қосты.

Күрделі жөндеу жұмыстары кезінде NCOC компаниясы Қазақстанда алғаш рет өздігінен ұшатын жаңа аппаратты (ӨҰА немесе дрон) пайдаланды. Elios ӨҰА МГКДҚ құрамындағы мұнай-газ нысандарындағы екі термиялық тотықтырғының мұржаларындағы отқа төзімді қаптамаларды тексеру үшін қолданылды. Құрылыс мінбесатылары тұрғызылатын немесе өнеркәсіптік альпинистер тартылатын дәстүрлі тәсілдерді қолданудың орнына біз ӨҰА пайдалануды таңдадық және мұржаның бүкіл алаңын ұшына дейін ажыратылымдығы жоғары фото және бейнесуретке түсірдік. Дронды пайдаланғанымыз ДЕҚҚОҚ саласындағы қатерлерді төмендетуге және шығындарды азайтуға көмектесті.

Күрделі жөндеу жұмыстары аясында NCOC денсаулық сақтау департаменті шұғыл медициналық көмек көрсетуге даярлықты қамтамасыз ету үшін Атырау облыстық ауруханасымен, күрделі жөндеу жұмыстарына қатысушы медициналық қызмет көрсететін қосалқы мердігерлермен және Атырау қалалық жедел жәрдем стансасымен бірлесіп көп адам жарақаттанатын оқиға кезінде медициналық көмек көрсету бойынша ауқымды жаттығулар өткізді. Жаттығулардың мақсаты NCOC денсаулық сақтау департаменті, Атырау облыстық ауруханасы, күрделі жөндеу жұмыстарына қатысушы медициналық қызмет көрсететін қосалқы мердігерлер және Атырау қалалық жедел жәрдем стансасы арасындағы байланысты және жұмыстардың үйлестірілуін тексеру болды. Сонымен бірге жаттығулар барысында Атырау облыстық ауруханасының бір мезгілде жеткізілетін көптеген жарақаттанушы адамдарды сұрыптау және оларға көмек көрсету мүмкіндіктері мұқият бағаланды.

Саясаттар

NCOC компаниясы Солтүстік Каспийдің теңдессіз және сезімтал қоршаған ортасының қорғалуын қамтамасыз ете отырып, әлемдік деңгейдегі жобаны инженерлік-техникалық және өндірістік шешімдерге сәйкес жүзеге асыруға ұмтылуда. Біз өндірістік операцияларды жауапкершілікпен, Қазақстан Республикасының заңнамасын және халықаралық ережелердің, стандарттардың және озық тәжірибенің талаптарын бұлжытпай сақтай отырып жүргізудеміз. NCOC компаниясының келісімшарттармен жұмысты басқару саласындағы саясатына сай барлық мердігер ұйымдар NCOC компаниясымен жасалған келісімшарттарының денсаулыққа, еңбек қауіпсіздігіне және қоршаған ортаға әсер ету деңгейіне сәйкес бізбен бірге орындайтын жұмыстарының барлық салаларында денсаулық, еңбек және қоршаған ортаны қорғау саласындағы саясаттарымызды сақтауға міндетті.

Компания қызметінің маңызды тәсілдемелерінің бірі – қатерлерді басқару. Тұжырымдамалық деңгейде бұл тәсілдемеге кез келген қызметке байланысты қатерлер мен болуы ықтимал зардаптарды анықтау және зерделеу; сол қатерлерді барынша азайту немесе олардың әсерін қолайлы деңгейге дейін төмендету шараларын қолдану; және үнемі қатерлерді қайта тексеру және оларды бақылау шараларын жетілдіру кіреді.
Денсаулық, еңбек, қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау саласындағы жалпы саясат

Бағдарламалар

Экологиялық талаптардың сақталуын және қоршаған ортаның қорғалуын қамтамасыз етудің маңызды бағдарламаларына қоршаған ортаға әсерді бағалау, аялық зерттеулер және мониторинг жүргізу, сонымен қатар экологиялық сезімталдық карталарын әзірлеу жатады.

Қолжетімділік

NCOC компаниясы экологиялық мониторинг бойынша қорытындылар туралы ақпаратты түрлі нысанда береді: бастапқы тәуелсіз техникалық сараптамасы бар ғылыми жарияланымдар, есептер, қоғамдық тыңдау, ҚОӘБ, қоғамдық және салалық форумдардағы презентациялар, NCOC компаниясының веб-сайты, БАҚ-тағы мақалалар және компанияның кітапшалары.

NCOC компаниясы Солтүстік Каспий бойынша Өнім бөлісу туралы келісім талаптарына сай экологиялық мониторингінің жинақталған деректерін қоршаған ортаны қорғау үшін жауапты мемлекеттік органдарға тікелей ұсынады. Ол органдар халықты тиісті түрде ақпараттандыруды қамтамасыз етеді. Мысалы, «Қазгидромет» РМК (ҚР Энергетика министрлігі) экологиялық мониторинг департаменті қоршаған ортаның күйі туралы ай сайынғы, тоқсан сайынғы және жыл сайынғы есептерді жариялайды, олар қосымшалар түрінде NCOC компаниясының Атырау облысында орналасқан ауа сапасын бақылау стансаларынан алынып, талданған деректерді қамтиды.

Табиғат қорғау іс-шараларының жоспарлары

NCOC компаниясы қоршаған ортаны қорғау мақсатында қабылдап жатқан шаралар жыл сайын қоршаған ортаны қорғау саласындағы бақылаушы органдармен бекітілетін Табиғат қорғау ісшараларының жоспарында реттеледі. Жыл сайынғы Табиғат қорғау іс-шараларының жоспарында жобалардың келесі түрлері қарастырылған: экологиялық зерттеулер және атмосфераның, судың, топырақтың және биоәртүрліліктің мониторингісі; қатты және сұйық қалдықтармен жұмыс істеу; мұнай төгілімдеріне ден қою; көгалдандыру; қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша ағарту қызметі. Табиғат қорғау іс-шаралары жоспарының орындалуы туралы есептер тоқсан сайын мемлекеттік органдарға беріледі.

Экологиялық қолдау тобы

Компанияның әрбір өндірістік нысанында (құрлық кешені, теңіз кешені, Баутин теңіз операцияларын қолдау базасы) өндірісті экологиялық қолдау тобының мамандары жұмыс істейді. Олардың басты міндеті – қоршаған ортаны қорғау саласындағы нормативтік құқықтық актілердің сақталуы мақсатында өндірістік бөлімдермен өзара әрекеттесу. Бұл топ тікелей өндірістік алаңдарда нұсқама беру барысында және жабдықтардың техникалық күйі мен орындалатын операциялардың қоршаған ортаны қорғау және табиғатты оңтайлы пайдалану талаптарына сәйкестігі тексерілетін күнделікті (жоспарлы, ұйғарымдардың нәтижелері бойынша, жоспардан тыс) инспекциялар кезінде NCOC қызметкерлерімен және мердігер ұйымдармен тығыз қарым-қатынас жасауды қамтамасыз етеді.

Сонымен бірге топтың міндеттеріне экологиялық штаттан тыс жағдайларға шұғыл ден қою, қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алуда техникалық қолдау көрсету,

өндірістік қалдықтармен және сарқынды сумен жұмысты басқару, мониторингілік жұмыстарды жүргізу кезінде қолдау көрсету, деректер беру және бастапқы экологиялық есептерді әзірлеу кіреді.

5.2. КАСПИЙ ӨҢІРІНДЕГІ ЭКОЖҮЙЕНІҢ БИОӘРТҮРЛІЛІГІ

Каспий теңізі – сирек кездесетін, осы су қоймасында ғана мекендейтін және эндемик түрлердің үлесі жоғары экологиялық жүйе. Солтүстік Каспий көптеген қорғауға алынған жыл құстары түрлерінің қоныс аудару жолындағы Еуразиядағы ең маңызды орындардың бірі және ұя салу түлеу орны болып табылады. Солтүстік Каспийдің географиялық орналасуы, табиғи-климаттық және гидрогеологиялық жағдайлары оған елеулі биоәртүрлілік орталығы статусын беріп отыр.

Осы өңірдегі бірегей биоәртүрлілікті қорғау және сақтау тұрақты дамудың ең басты мақсаты болып табылады.

Саясат, жоспарлар және бағдарламалар

Солтүстік Каспий мен Жайық өзені атырабының ерекше экологиялық сезімтал болуына, Жайық-Каспий биоәртүрлілігінің бірегей болуына байланысты Солтүстік Каспий жобасын жүзеге асыруды бастауға рұқсат 1993 жылы «Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгіндегі мемлекеттiк қорықтық аймақта шаруашылық және өзге де қызметтi жүзеге асыру кезiнде арнайы экологиялық талаптарды» орындау шарттары бойынша берілді. Осы экологиялық реттеуші құжат жетекші қазақстандық ғалымдар мен халықаралық сарапшылар тобымен әзірленген және Қазақстан Республикасының Yкiметiмен келісілген. Осы құжаттың талаптарына сәйкес шаруашылық операциялар жүргізуге маусымдық шектеулер, биоресурстарды қорғау жөніндегі арнайы іс-шаралар жүргізу бойынша, экологиялық мониторинг жүргізу, көмірсутегілер төгілген кездегі іс-шаралар мен кепілдіктер бойынша, экологиялық сараптама жүргізу бойынша және басқа да талаптар енгізілді. Кейіннен басқа да бірқатар құқықтық экологиялық құжаттар әзірленді және қабылданды, NCOC оларды Жайық-Каспий өңірінің биоәртүрлілігін сақтау және Солтүстік Каспийдің қоршаған ортасын сақтау мақсатында өзінің теңіздегі мұнай операцияларын жүргізу кезінде қатаң сақтайды.

2019 жылы Биоәртүрлілікті сақтау жөніндегі шаралар жоспарын (БСШЖ) кезекті жаңарту жұмыстары басталды, оның негізгі мақсаты Компанияның өндірістік қызметінің биоәртүрлілікке тигізуі ықтимал әсерін барынша азайтуға бағытталған. (Анағұрлым нақты ақпарат NCOC компаниясының www.ncoc.kz сайтында жарияланған «Экологиялық зерттеулер мен бастамалар» атты кітапшасында берілген)

Каспий итбалығы

NCOC компаниясы 2005 жылдан бастап алдыңғы жылдардағыдай 2019 жылы қазақстандық сарапшылардың қатысуымен және ғылыми-зерттеу институттарының бақылауында итбалықтарға қысқы мониторинг жүргізді.

Мониторинг Баутин кентіндегі теңіз операцияларын қолдау базасы мен Қашаған кен орны арасында жүк тасымалдайтын «Маңғыстау-3», «Маңғыстау-4» және «Тұлпар» мұзжарғыш кемелерінде итбалықтарды қадағалаушы сарапшылардың тікелей қатысуымен жүргізілді. Мониторингілік жұмыстар 2019 жылы 1 - 28 ақпан аралығындағы кезеңде жүргізілді. Түрлі кезеңдерде мұзжарғыш кемелердің бортында NCOC компаниясының түрлі департаменттерінің қызметкерлерінен бес ерікті болды; олар итбалықтарды қадағалаушылар қызметін атқарып, сарапшыларға зерттеу жұмыстарын жүргізуге көмектесті.

Кемелердің бортындағы қадағалаушылар ғылыми деректерді жинаумен қатар жобаны жүзеге асыру басында теңіздегі сүтқоректілер жөніндегі сарапшылармен әзірленген әсерді төмендету жөніндегі ұсыныстарға сай кемелердің капитандарына итбалықтармен соқтығысудың алдын алуға көмектеседі. Бұл шараларға қосымша итбалықтар шоғырланған аралдарды анықтау үшін тікұшақтармен барлау жұмыстары жүргізіледі. Тікұшақтармен барлау жұмыстарының нәтижелері тікелей мұзжарғыш кемелердің бортына жолданып, кеме капитандары мен итбалықтарды қадағалаушылар анағұрлым қауіпсіз маршрутты анықтайды. Соңғы жылдары NCOC пайдаланып жатқан барлық мұзжарғыш кемелердің борттарында инфрақызыл тепловизорлар орнатылған. Осы камералар итбалықтарды күндіз де, түнде де, қарлы дауылда және тұман басқанда кемеден бірнеше жүз метр қашықтықтан қадағалауға мүмкіндік береді, бұл итбалықтарды алдын ала айналып өтуге мүмкіндік береді.

Ихтиофауна

Жобаның теңіз алаңдарында көктемде, жазда және күзде балықтарды зерттеу жұмыстары тұрақты түрде жүргізіледі. Балықтардың индикаторлық «отырықшы» түрлерінің (бұзаубас балық) тіндерінің үлгілері ішінара көмірсутегілер мен ауыр металдардың бар-жоғына қатысты талданады.

Бекіре тұқымдас балықтар Каспий теңізіндегі ең құнды балық түрлері болып табылады. Қазіргі уақытта балықтардың осы түрлеріне жойылу қаупі төніп тұр. 2014 жылы Каспий маңы мемлекеттері бекіре тұқымдас балықтардың популяциясын қалпына келтіру үшін оларды кәсіпшілік мақсатында аулауға тыйым салу туралы уағдаластыққа қол жеткізді.

2019 жылы NCOC компаниясы балық қорларына келтірілген зиянды өтеу жөніндегі табиғат қорғау ісшаралары бағдарламасын жалғастыра отырып, бекіре тұқымдас балықтардың популяциясын қолдау мақсатында осы бағалы реликт балықтардың тағы бір 50 мың шабағын суға жіберді. Компания кейінгі жылдары да Жайық-Каспий бассейніне бекіре балықтарының шабақтарын жіберуді жалғастыруды жоспарлап отыр.

2019 жылғы құстарды зерттеу жұмыстары

Жыл сайын құстардың 280-нен астам түрлері Еуразия мен Сібірден Африкаға және Үндістанға қоныс аударып, жол бойынша Солтүстік Каспийдің сулы-батпақты алқаптарының қамыс қопаларында тасалану және тынығу үшін біраз уақыт тоқтайды.

Оператор құстарды жыл сайынғы және тұрақты маусымдық зерттеу жұмыстарын 2000 жылдан бері жүргізіп келеді: құстардың маусымдық қоныс аудару кезеңдерінде (көктем және күз) жыл сайынғы екі зерттеу жұмысы, құстардың көбею кезеңінде жағалау аймағындағы ұяларының таралуын зерттеу, су мен су маңы құстарының қыстауларын бақылау, құрлықтағы және теңіздегі өндірістік нысандар орналасқан өңірлерде және жазғы мезгілде ұя салу кезеңінде бақылау жұмыстары орындалады.

Орнитологиялық зерттеулер батысында Еділ атырабынан бастап, шығысында Жем атырабына дейінгі, солтүстігінде Атыраудан бастап, оңтүстігінде Ақтауға дейінгі ауқымды өңірді қамтиды.

Зерттеушілер топтарының құрамына NCOC компаниясының экологтары және Қазақстанның жетекші ғалымдары мен орнитолог мамандары, сонымен қатар Атырау облысы бойынша экология департаментінің және Облыстық аумақтық орман шаруашылығы және жануарлар әлемі инспекциясының инспекторлары кіреді.

2019 жылы құстардың таралуы мен саны жалпы алғанда түрлерінің маусымдық және мінез-құлықтық ерекшеліктеріне сәйкес болды: атап айтқанда, көктемде 141 мың құс анықталса (10 жылдық интервалдағы орташа мәні – 153 мың құс), күзде 378 мың құс анықталды (11 жылдық интервалдағы орташа мәні – 357 мың құс). Сонымен бірге солтүстік жағалауда құстар үшін қолайлы аумақтардың азайып келе жатқаны байқалуда, бұл теңіз деңгейінің үнемі төмендеуімен және тұрақты түрде қамыс қопаларының өртенуімен байланысты, осының салдарынан Еділ және Жайық өзендерінің атыраптарында құстар саны азаюда және Итбалық аралдары төңірегінде құстар саны елеулі түрде көбеюде.

5.3. СУ ҚОЙМАЛАРЫНА ТӨГІНДІЛЕР

NCOC компаниясы табиғи беткі су қоймаларына, соның ішінде Каспий теңізіне қалдықтар тастамау мен тазартылған сарқынды су төкпеуден тұратын нөлдік төгінділер саясатын ұстанады.

NCOC компаниясы гидрооқшаулағыш төсемі бар булану тоғандарын тазартылған өндірістік суды қолданудың анағұрлым қауіпсіз әдісі ретінде пайдаланады (булану тоғандары бойынша нақты мысалдың талдамасын қараңыз). Өндірістік процестер барысында түзілген тазартылған сарқынды су, сонымен қатар тазартылған шаруашылық-тұрмыстық сарқынды су торлы сүзгілерден өткізіліп, су буланатын булану тоғандарына/тоған-жинақтауыштарға төгіледі.

Тазартылған шаруашылық-тұрмыстық және өндірістік сарқынды сумен бірге булану тоғандарына төгілетін көмірсутегілердің жалпы көлемі 2019 жылы 1,6 тонна құрады. Былтырғы жылмен салыстырғанда булану тоғандарына төгілген көмірсутегілер көлемінің біршама азаюы сұйық өндірістік қалдықтарды жою алаңының (СӨҚЖА-9) бөлек секциясына өндірістік ағындыларды төгудің тоқтатылғанымен байланысты.

I2019 жылы NCOC Қазақстан Республикасының табиғат қорғау саласындағы талаптарына сай булану тоғандарына тазартылған су төгуге қажетті барлық рұқсаттарды алды.

Тұщы су туралы тарауда көрсетілгендей, 2020 жылы NCOC «Болашақ» МГКДҚ-да сарқынды су тазартудың қосымша қондырғысының құрылысын бастауды жоспарлап отыр, бұл техникалық және өндірістік процестердің нәтижесінде түзілген судықайта пайдалану қуаттарын арттыруға мүмкіндік береді.

5.4. ПАРНИК ГАЗДАРҒА ЖАТПАЙТЫН АТМОСФЕРАЛЫҚ ШЫҒАРЫНДЫЛАР

NCOC компаниясының құрлық және теңіз нысандарындағы атмосфералық ауаға әсер ететін ластаушы заттектердің негізгі көздері – алау қондырғылары, газ турбиналы қондырғылар, жылыту және су ысыту қазандықтары және дизельді генераторлар.

Алау қондырғысы мұнай мен газ өндіретін барлық нысандардың құрамына кіреді және қондырғы үшін «сақтандырғыш клапан» қызметін атқарады. Аздаған тұтандыру оттығы жағуға дайындықты қамтамасыз ету үшін үнемі жанып тұрады. Алау қондырғысының биіктігі жану өнімдерінің атмосферада барынша сейілуін қамтамасыз етуге есептелген. Құрлық және теңіз кешендерінің нысандарына электр энергиясы Қашаған кен орнында өндірілетін ілеспе газбен жұмыс істейтін газ турбиналы қондырғылардан беріледі. Турбиналар азот оксидінің шығарындыларын азайтуға есептелген арнайы жанарғылармен жабдықталған. Қазандықтар бу өндіруді, су қыздыруды және ғимараттарды жылытуды қамтамасыз етеді. Қазандықтар отын газымен жұмыс істейді; сонымен қатар дизель жанармайын да пайдалануға болады. Дизель генераторлары тек резервтік энергиямен жабдықтау үшін ғана пайдаланылады.

2019 жылы NCOC компаниясының барлық операциялары салдарынан атмосфераға шыққан парниктік газдарға жатпайтын шығарындыларының жалпы көлемі:

• ұшпа органикалық қосылыстар (ҰОҚ) – 1 113 тонна;
• күкірт оксидтері (SOx) -22 760 тонна; және
• азот оксидтері (NOₓ) – 3 711 тонна (парниктік газдың атмосфералық шығарындыларында ескерілетін N₂O қоспағанда).

Көмірсутегі шикізатын өндіру көлемінің ұлғаюы есебінен ҰОҚ мен NOx шығарындыларының көлемдері 2018 жылдағымен салыстырғанда артты. SOx шығарындылары күрделі жөндеу жұмыстары кезінде алауда газ жағу көлемінің азаюына байланысты төмендеді.

Ауа сапасын бақылау NCOC-дің жалпы өндірістік экологиялық бақылау бағдарламасының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ол бірнеше компоненттерден тұрады, соның ішінде:

Алау асты бақылау жұмысы

Мезгіл-мезгіл ауа сынамаларын алуға және метеорологиялық жағдайларды зерделеуге арналған аспаптармен жабдықталған арнайы көлік құралдарымен алау асты бақылау жұмыстары жүргізіледі. Жылжымалы (алауасты) бекет түтін (газ) алауы әсер ететін аймақты анықтау мақсатында аталған өнеркәсіптік шығарындылар көзінен сынамалар алуға арналған. Сынамалар алынатын орын қоспалардың күтілетін ең көп концентрацияларын ескере отырып таңдалады. Нүктелердің орындары 8 румб бойынша жел бағытына қарай өзгереді. Алау асты бекеттер шығарынды көзінен белгіленген қашықтықта орналасқан нүктелерден тұрады, сондықтан алау асты бақылау нүктелері СҚА ішінде, «Болашақ» МГКДҚ жоғары және төмен қысымды алауларынан 4 және 6 км қашықтықта орналасқан және жел бағытына қарай өзгереді. Бақылау жұмыстары сол шығарынды көзінің шығарындыларына тән ерекше зиянды заттектер бойынша орындалады. Жоғарыда көрсетілген қашықтықтарда ластаушы заттектердің концентрацияларын ық жағынан өлшеу жұмысы апта сайын жүргізіледі. Атмосфералық ауа сынамаларын алумен бір мезгілде келесі метеорологиялық параметрлер анықталады: жел бағыты мен жылдамдығы, ауа температурасы және атмосфералық қысым, ауа-райы жағдайы және төсеніш беттің күйі.

Шығарынды көздеріндегі мониторинг

Шекті рауалы шығарындылар (ШРК) нормативтерінің жобасында (ПДВ) кәсіпорын мен технологиялық тұрақты жабдықтардың атмосфераның ластану көзі ретіндегі сипаттамасы және жұмыстар жүргізілетін ауданның табиғи-климаттық жағдайларының қысқаша сипаттамасы берілген. Шығарындылардың әрбір көзі үшін шекті рауалы шығарынды (ШРШ) нормативтері есептеледі, NCOC компаниясы оларды сақтауға міндетті. Шығарынды көздері жанындағы нақты шығарындыларды өлшеу жұмыстары аспаптық әдіспен жүргізіледі. Атмосфераны ластайтын әрбір көзде (АЛК) – мұржадағы газ жолында шығарынды көздерінде кезеңдік бақылау жүргізу үшін арнайы жабдықталған алаңшалары бар сынамалар алу порттары орнатылған. Газ жолына орнатылған газ сынамасын алатын зонд және Пито түтігі көмегімен өлшеу параметрлері, атап айтқанда азот оксидінің, күкірт оксидінің, көміртегі оксидінің мөлшері, газ-ауа қоспасының жылдамдығы мен температурасы, газ жолындағы сейілу сияқты аэродинамикалық көрсеткіштер және олардан бөлек атмосфералық қысым шамасы аспап жадына енгізіледі.

Ауа сапасын бақылау стансалары

NCOC компаниясының қаржылық және техникалық қолдауымен Атырау қаласында және Атырау облысында ауа сапасын үздіксіз бақылайтын 20 станса орнатылды, олар тәулік бойы метеорологиялық деректер жинап, атмосфералық ауадағы ластаушы заттектердің мөлшерлерін өлшейді.

Төрт станса «Болашақ» МГКДҚ 7 км құрайтын санитарлық қорғау аймағының периметрі бойынша орналасқан; оларға қосымша МГКДҚ-ға жақын маңдағы және одан шалғай орналасқан елді мекендерде, соның ішінде Доссор мен Мақат кенттерінде жеті станса бар; тоғыз станса Атырау қаласында орнатылды.

The remote data transfer project has been implemented for the purpose of centralized data collection from the stations. It allows transfer of measurements data on 24/7 basis from every AQMS to the central computer in NCOC office, where such data is analyzed and stored. Simultaneously, the specialists of Atyrau Branch “KazHydroMet” and Atyrau Oblast Department for Natural Resources and Nature Use Regulation are provided with remote access to the data received from the Company’s stations and an opportunity for online monitoring of the air quality.

Күкіртсутегі

Күкіртсутегі (H₂S) атмосфераға тарайтын шығарындылар құрамындағы парниктік газға қатысы жоқ тағы бір қосылыс болып табылады. Ол – жанғыш және уыттылығы жоғары, өткір жағымсыз исі бар заттек. Күкіртсутегі оттегі болмағанда күкіртті органикалық заттектер ыдырайтын кез келген жерде түзілуі мүмкін, сондықтан табиғатта ол батпақ газдары және жанартаулардың шығарындылары құрамында (кейде өте көп көлемде) болады. Сондай-ақ бұл заттек күкіртті шикі мұнай дайындау және тасымалдау барысында түзіледі.

NCOC компаниясының ұңғыма ернеулеріне, лезде буланатын газ компрессорларына және басқа да жабдықтарға өте жақын жерде жұмыс істейтін мамандары арнайы оқу курсынан өтіп, жеке детекторларды пайдаланады. H₂S қауіпті концентрацияларда әсер етуі мүмкін жағдайда олар респираторлар мен тыныс алу аппараттарын пайдаланады. Аталған орындардан алыстаған сайын қауіп-қатер деңгейі төмендеп, күкіртсутегінің жоғары деңгейдегі концентрацияларының болу ықтималдығы да азаяды.

NCOC компаниясы «Болашақ» МГКДҚ тұрғындар үшін қауіпті емес деп сенімді түрде айта алады. Қауіпсіздіктің негізгі кепілі – «Болашақ» МГКДҚ айналасындағы 7-километрлік санитарлық қорғау аймағы (немесе СҚА), ол жақын маңдағы елді мекендердің тұрғындарын атмосфералық шығарындылардың олардың денсаулығына ұзақ мерзім әсер етуінен қорғауға және тіпті штаттан тыс оқиғалар орын алған жағдайда жоғары деңгейлі сенімділік қорын құруға жеткілікті құрал болып табылады. Осындай сенімділік ыждағатты жобалауға, көпжылдық зерттеу және компьютерлік үлгілеу нәтижелеріне, мемлекеттік сараптаманың қорытындыларына және мемлекеттік органдардың келісулеріне, және сондай-ақ осы үлгілердің дұрыстығын растаған алдыңғы пайдалану тәжірибесіне негізделген. 2019 жылы үздіксіз мониторинг жүргізу нәтижелері алдыңғы жылдардағыдай H₂S мөлшерінің қысқа мерзімді жоғары деңгейлері (1 мен 20 минут аралығында) іс жүзінде «Болашақ» МГКДҚ-ға қарағанда Атырау қаласында орын алуы әлдеқайда ықтимал екенін айғақтайды. 2019 жылы «Болашақ» МГКДҚ төңірегінде күкіртсутегімен жоғары ластану (ЖЛ) немесе экстремалды жоғары ластану (ЭЖЛ) жағдайлары тіркелген жоқ, бұл «Қазгидромет» РМК жүргізетін үздіксіз мониторинг деректерімен расталған. (NCOC ауа сапасын бақылайтын барлық жиырма стансасының жиынтық деректері жарияланған «Қазақстан Республикасының 2019 ж. қоршаған орта жай-күйі туралы ақпараттық бюллетень» атты есепті (www.kazhydromet.kz) қараңыз).

5.5. МҰНАЙДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ТӨГІЛУІ

Көрсеткіштер

NCOC өндірістік операциялары нәтижесінде 2019 жылы қоршаған ортаға көмірсутегілердің 1 баррельден астам көлеміндегі төгілім көрсеткіші 0 шамасында болды (жалпы көлемі: мұнай баламасының 0 барреліне тең).

Тәсілдеме

NCOC компаниясы үшін бірінші басымдық – мұнай төгілімдерінің алдын алу. Алдын алу жөніндегі шаралардың тиімділігіне қаншалықты сенімді болғанымызға қарамастан, NCOC компаниясы ондай оқиғалар орын алған жағдайда оларды шұғыл түрде және толық жоюға үнемі дайын.

2019 ж. қабылданған шаралар

• Алдын алу. Мұнай төгілімдерінен қорғанудың анағұрлым тиімді құралы төгілу қатерлерін анықтау арқылы, сонымен қатар сол қатерлердің әсерін төмендету үшін үнемі қауіпсіздіктің ең жоғары стандарттарын қолдана отырып, бастапқы кезден олардың алдын алу болып табылады.
• Технологиялар. Біз мұнай төгілімдерін жоюға ықпал ететін инновациялық технологияларды енгізудеміз және жаңа, әлдеқайда тиімді әдістерді зерделеу жұмыстарына белсенді атсалысып жатырмыз.
• Жою амалдарын үйрету. NCOC компаниясында мұнай төгілімдерін жою жөніндегі арнайы топ құрылды, ол оқудан өткен 100-ге жуық маманнан тұрады және Солтүстік Каспийдегі күрделі жағдайларда пайдалануға есептелген жабдықтармен қамтамасыз етілген. Бұл жабдықтар Баутин мен Дамбадағы теңіз операцияларын қолдау базаларында сақталуда. NCOC компаниясында тұрақты түрде оқу-жаттығу сабақтарын өткізуді көздейтін Мұнай төгілімдерін жоюдың кешенді жоспары әзірленген.

2019 жылы Баутин базасында және Атырауда NCOC қызметкерлерін ХТҰ халықаралық 1-деңгейлі және 3-деңгейлі стандарттарына сай оқыту курстары өткізілді. Оқыту курсын 3-деңгейлі мұнай төгілімі орын алған жағдайда қосымша көмек көрсететін «Ойл Спил Респонс Лимитед» (OSRL) компаниясы жүргізді.

NCOC компаниясы Қазақстанда экологиялық артықшылықтарды кешенді талдау (ЭАКТ) жобасын жүзеге асыру аясында Мұнай төгілімдерін жоюға дайындықты қамтамасыз ету жөніндегі өңірлік бастамамен және «Шелл» компаниясымен бірге Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі мен Энергетика министрлігінің қолдауымен «Мұнай төгілімдерін жою әдістерін экологиялық артықшылықтарды кешенді талдау (ЭАКТ)

негізінде таңдау туралы шешімдер қабылдау және оларды іс жүзінде қолдану» атты семинар ұйымдастырды. Семинардың мақсаттары төмендегідей:

• мұнай жинауға арналған химиялық заттектерді сынау нәтижелері туралы ақпараттандыру;
• мұнай жинауға арналған химиялық заттектер мен диспергаторлар туралы деректерге түсінік беру;
• ЭАКТ/ТӘТШБ (төгілімдердің әсерін төмендету шараларын бағалау) тез ден қою үшін маңыздылығы туралы ақпараттандыру;
• ЭАКТ/ТӘТШБ нәтижелерін практикада қолдану

ЭАКТ қолдану қорытындылары бойынша алынған негізгі тұжырым – мұнайды әлі теңізде болып, қоршаған ортаны қорғау және төгілім зардаптарын жою жөніндегі кез келген шараларды қолданудың тиімділігі аз болатын суы тайыз алаңдарға, қамыс қопаларына және сезімтал жағалық сызықтарға жеткенге дейін жинауды қамтамасыз ету өте маңызды. Бұл тұжырым бүкіл әлем бойынша мұнай төгілімдерін жою барысында алынған тәжірибеге сәйкес келеді. Мұнай төгілген жағдайда шешімдер қабылдауға уақыт шығындамау мақсатында су бетіндегі мұнайды төгілім көзіне барынша жақын жерден жинау үшін төгілімді жою топтарының, мемлекеттік органдардың және халықтың күштерін біріктіру керек.

Процестерді басқарудың сапасын үнемі жақсарту шеңберінде компания 2019 жылы мұнаймен ластанған жануарларды анықтаған кезде ден қою жоспарын жаңартып, оны толықтырды. Жаңартылған жоспар компанияда қабылданып, қолданылып жатқан мұнай төгілімдеріне ден қою тәсімімен біріктірілді, бұл ретте мұнаймен ластанған жануарлармен жүргізілетін операцияларға қатысты халықаралық тәжірибе мен заңнамалық талаптар ескерілді.

Жоспарда мұнаймен ластанған жануарларды анықтаған кезде қолданылатын шаралар сипатталған, атап айтқанда: жануарларды іздеу және ұстау, жануарларды оңалту процесі алдында тұрақтандыру, жануарларды Дамбадағы арнайы жабдықталған оңалту бекетінде оңалту (бекет қосымша 500 құс пен 100 итбалықты оңалтуға есептелген жабдықтармен жабдықталады) және жануарларды мұнаймен ластанбаған мекендеу ортасына жіберу.

Қазіргі уақытта СКДЭБ базасында (Дамба) жануарларды тұрақтандыру жөніндегі түздік лагерьлерді және оңалту бекетін жарақтандыру үшін жабдықтар сатып алынуда. Жоспарда жануарларды теңізде (шөгуі тайыз теңіз баржаларында) тұрақтандыру және Баутин базасында жануарларды оңалту бекетін құру мүмкіндіктері қарастырылуда.

Жануарларды құтқару жұмыстарының ауқымды болуына байланысты жергілікті тұрғындар қатарынан еріктілерді тарту және оқыту жоспарлануда, олар үшін қауіпсіздік техникасы мен жануарларды құтқару жөніндегі арнайы курстар өткізілетін болады.

5.6. ҚАЛДЫҚТАР

Компанияда 2019 жылы түзілген қалдықтардың жалпы көлемі 13 726 тонна құрады, олардың ішінде янтарь түсті деңгейлі қалдықтар 9 092 тонна және жасыл түсті деңгейлі қалдықтар 4 634 тонна құрады.

NCOC компаниясының теңіз және құрлық нысандарында жоспарлы күрделі жөндеу жұмыстарының жүргізілуіне байланысты 2019 жылы түзілген қалдықтар көлемі 2018 жылғымен салыстырғанда ұлғайды.

Саясаттар мен бағдарламалар

NCOC компаниясының қалдықтарды басқару жөніндегі жүйесінің мақсаты – Компанияның өндірістік операцияларын тиісті түрде жоспарлау арқылы қалдықтарды түзілу көзінде немесе технологиялық процесс барысында азайту немесе түзілуіне мүлде жол бермеу.

Қалдықтармен жұмыс қалдықтардың түзілу кезінен бастап ақтық кәдеге жаратылғанына дейін жүргізіледі. Қалдықтарды сұрыптау технологиялық циклдың маңызды кезеңдерінің бірі болып табылады. Қалдықтардың қауіпті және қауіпті емес түрлерін араластыруға тыйым салынғандықтан, олар бөлек контейнерлерге және герметикалы ыдыстарға жиналады.

Тамақ қалдықтары мен медициналық қалдықтар қауіпті қалдық түрлеріне жатады. Санитарлық талаптарды сақтау және олардың қауіпті қасиеттерін азайту үшін теңіз нысандарында (жүзбелі тұрғынжайларда) «TeamTec» маркалы екі камералы инсинераторлар орнатылған. Қалдықтардың көлемін азайту үшін қағаз бен картон қалдықтарын престеуге арналған компактор қолданылады.

Қазақстан Республикасының ұлттық стандарттарының талаптарына сәйкес компанияның барлық нысандарында пайдаланылып болған техникалық майды түрлері бойынша, сондай-ақ аккумуляторларды, құрамында сынап бар қалдықтарды және автокөлік шиналарын бөлек жинау жүйесі енгізілген.

Компанияның нысандарында түзілген қалдықтардың барлығы кейінгі өңдеу және кәдеге жарату үшін мамандандырылған компанияға тапсырылады.

Персоналдың қалдықтарды басқару жөніндегі экологиялық заңнамадағы өзгерістер туралы хабардарлығын жақсарту үшін теңізде жұмыс істейтін мердігерлерге арналған форум аясында таныстыру мақсатындағы сессиялар өткізіліп, бұл теңіз нысандарында қалдықтарды түзілетін орындарында сұрыптап жинауды біршама жақсартты. Барлық кеңселердегі теледидар экрандарынан, сонымен қатар компанияның ақпараттық жүйесі арқылы бейнеслайдтар көрсетілді.

Компания экологиялық заңнаманың қалдықтарды жайғастыру полигондарының тарату қорларын қалыптастыру жөніндегі талаптарын орындады. Қорлар полигондар жабылғаннан кейін жерлерді рекультивациялау және қоршаған ортаға әсерді бақылау жөніндегі іс-шараларды орындауға қажет қаражат жинау үшін құрылған.

Күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу кезеңінде қалдықтарды басқару

Күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде қалдықтардың жаңа түрлерінің түзілуіне байланысты қолданыстағы Қауіпті қалдықтар паспорттары жаңартылып, «Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Қоршаған ортаны қорғау бірыңғай ақпараттық жүйесіне» жүктелді.

Күрделі жөндеу жұмыстары кезінде түзілген сұйық және қатты қалдықтардағы (шлам мен өнеркәсіптік сарқынды су) табиғи радионуклидтердің үлесті және тиімді белсенділігі өлшенді. Алынған нәтижелер компанияның өнеркәсіптік қалдықтарындағы радионуклидтердің мөлшері ҚР Гигиеналық нормативтерімен және Санитарлық ережелерімен белгіленген рауалы деңгейлерден аспайтынын растады.

Компания өзінің қалдықтарды басқару стратегиясында халықаралық, сондай-ақ ұлттық стандарттардың талаптарына сәйкес болуға ұмтылуда.

5.7. ҚҰРЛЫҚТАҒЫ ЖӘНЕ ТЕҢІЗДЕГІ ЗЕРТТЕУЛЕР

NCOC компаниясы теңізде деректер жинау және теңіз суы мен түптік шөгінділердің химиялық құрамын талдау, сонымен қатар балықтар популяциясын, бентос пен планктонды зерделеу мақсатында кешенді экологиялық мониторинг бағдарламасын жүзеге асыруда.

Теңіздегі әсер ету мониторингісі Қашаған, Ақтоты, Қайраң кен орындарының бүкіл лицензияланған аумағын, магистральдық құбыр желісінің солтүстік теңіз бөлігін және Түпқараған шығанағын қамтиды. 2019 жылы мониторингілік стансалардың жалпы саны 239 құрады, соның ішінде аялық стансалар ретінде пайдаланылатын, ұзақ мерзімді қадағалау жүргізілетін 9 станса бар. Осы стансалардың барлығында теңіз суының, түптік шөгінділердің химиялық және физикалық параметрлеріне, планктондық (зоо– және фитопланктон) және зообентостық ағзаларға, су өсімдіктеріне, ихтиофаунаға және атмосфералық ауа сапасына қадағалау жүргізіледі.

Қазіргі уақытта өндірістік экологиялық бақылау аясында жыл сайын барлық климаттық маусымдар бойынша (қысқы кезеңде мұз басқан аумақтарды қоспағанда) теңіздегі зерттеу жұмыстары және Атырау мен Маңғыстау облыстарының аумағындағы Компанияның нысандары айналасында құрлықтағы зерттеу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Осы зерттеу жұмыстарының көлеміне Каспий өңірінің флорасы мен фаунасы популяцияларының сапасы туралы анағұрлым анық мағлұмат алу мақсатында флора мен фаунаны, топырақтың, түптік шөгінділердің және атмосфералық ауаның сапасын зерттеу жұмыстары кіреді. Экологиялық зерттеулер бойынша анағұрлым толық ақпарат NCOC компаниясының «Экологиялық зерттеулер мен бастамалар» атты кітапшасында берілген.

Мониторингілік ұңғымалар желісін жаңарту және Атырау мен Маңғыстау облыстарындағы жерасты суын бақылау жүйесін оңтайландыру

2019 – 2020 жылдары компания Атырау және Маңғыстау облыстарындағы құрлық нысандарының аумағындағы бақылау жүйесін оңтайландыруды және мониторингілік ұңғымалар желісін ауқымды жаңарту жұмысын жүргізуді, соның ішінде қолданыстағы ұңғымаларды жөндеуді және жоюды, сонымен қатар жаңа ұңғымаларды бұрғылауды жоспарлап отыр.

Жұмыстардың мақсаты – жерасты суын тиімді бақылауды, Компанияның нысандарында ластану жағдайлары анықталған кезде шұғыл ден қоюды және қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік органдардың талаптарын орындауды қамтамасыз ету.

NCOC компаниясының Атырау облысындағы өндірістік нысандарының төңірегінде жерасты суы таралуының гидродинамикалық жағдайларының математикалық (компьютерлік) үлгісін құру.

NCOC компаниясының Атырау облысындағы өндірістік нысандарының төңірегінде жерасты суының гидродинамикалық жағдайларын зерделеу үшін 2019 жылы түздік жұмыстар жүргізіліп, ал 2020 жылға кешенді жұмыстарды жүргізу нәтижелерін жерасты суының жоғарғы сулы беткейлерінің таралуын математикалық (компьютерлік) үлгілеу негізінде камералды өңдеу жоспарланды.

Математикалық үлгіні әзірлеудің негізгі мақсаты – жерасты суының орналасуының гидродинамикалық жағдайлары және жоғарғы сулы беткейлерде болып жатқан гидрохимиялық процестер туралы шынайы, өзекті ақпарат алу.

Жер асты суының орналасуының гидродинамикалық жағдайларының есептелген математикалық (компьютерлік) үлгісін келешекте Компанияның өндірістік нысандары төңірегіндегі жерасты суын одан әрі бақылау және зерделеу, сонымен қатар қадағалау жүргізілетін гидрогеологиялық ұңғымалар желісін оңтайландыру / кеңейту үшін пайдалануға болады.

5.8. ПАЙДАЛАНУДАН ШЫҒАРУ ЖӘНЕ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ ШАРАЛАРЫ

Пайдаланудан шығару Солтүстік Каспий бойынша Өнім бөлісу туралы келісімнің баптарымен, сонымен бірге нақты жоспарлау және уақтылы қаржыландыру арқылы реттеледі. Пайдаланудан шығаруды және қалпына келтіру шараларын жоспарлау және орындау басқа кез келген инженерлік-техникалық жобадағыдай тәсілмен жүзеге асырылады. Нақты нысан үшін қолайлы нұсқаны анықтау мақсатында әрбір бағдарлама үшін қоршаған ортаға әсерді бағалау жұмысын жүргізу қажет.

NCOC өндірістік нысандары электр энергиясымен, жылумен және бумен жабдықтауға қатысты автономды жұмыс істейді. Жанама шығарындылар Баутин базасы және Атырау оқу орталығы сияқты қосалқы нысандар үшін электр энергиясын сатып алу салдарынан болады. NCOC өндірістік операциялары барысында 2019 жылы тұтынылған энергияның жалпы көлемі 37,63 млн гигаджоуль (ГДж) құрады.

Осы көлемнің ішіндегі 0,11 млн ГДж импортталды (сатып алынды). 2019 жылы энергияны пайдаланудың қалыптандырылған қарқындылығы (өндірілген өнім бірлігіне шаққандағы энергияның пайдаланылуы) мұнай баламасындағы өнімнің тоннасына шаққанда 1,94 ГДж құрады, бұл көрсеткіштерді 2018 жылғымен салыстырғанда 5%-ға жақсартуға мүмкіндік берді.

2019 жылы NCOC компаниясы өзінің барлық нысандарында міндетті энергоаудит жүргізу жұмыстарын аяқтады. Энергоаудит нәтижелері бойынша іс-шаралар анықталып, олар алға қарай жүзеге асыру үшін Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жоспарына енгізілді.

2019 жылдың аяғында NCOC компаниясы энергия тиімділігін арттыруға анағұрлым жүйелі және жанжақты тәсілдеме қолдануды қамтамасыз ету және компанияның барлық деңгейлерінде энергия үнемдеу мәдениетін қалыптастыру мақсатында энергоменеджмент жүйесін енгізу бойынша дайындық жұмыстарына кірісті. Энергия үнемдеу бойынша енгізілген іс-шараларды орындау нәтижелері бойынша Баутин базасында 2019 жылы тұтынылған энергия көлемі 2018 жылдағымен салыстырғанда 17%-ға азайды.

6.2. ГАЗДЫ АЛАУДА ЖАҒУ

Қашаған кен орнын игерудің І кезеңі жобасы бастапқыда жұмыстың штаттық режимінде газдың алауда жағылуына, яғни табиғи газдың артық көлемін «штаттық» жағуға жол бермейтіндей етіп әзірленген болатын, өйткені кез келген мұнай-газ жобасында мұнай өндіру барысында газды кәдеге жаратудың экономикалық тұрғыда пайдалы басқа тәсілі жоқ. Іс жүзінде Қашаған кен орнын игерудің І кезеңінде өндіріліп жатқан газ қойнауқатқа кері айдалады,

отын ретінде пайдаланылады немесе сатуға жіберіледі.

Дей тұрғанмен, өндірістік операцияларды орындау барысында уақытша техникалық себептер байланысты (мысалы, қосу-реттеу жұмыстары, газдың аздаған мөлшерінің ысырма арқылы алау коллекторларына шығуы немесе пайдалану жұмысындағы істен шығулар кезіндегі біржолғы алауға шығарылуы) өңдеу мүмкін емес газды жоюдың анағұрлым қауіпсіз және тиімді тәсілі ретінде оны алауда жағу қажет болады. Осындай жағдайларда алауда жағылатын газ көлемі есептеліп, есепке енгізілуде. NCOC компаниясы үнемі құрлық және теңіз нысандарын басқару әдістерін жетілдіре отырып, газды алауларда технологиялық тұрғыдан еріксіз жағу көлемін азайту үшін жұмыстануда. Жоба іске қосылған кезден бастап жыл сайын алауларда жағылатын газ көлемдері азайтылуда және оңтайландырылуда.

NCOC компаниясының өндірістік операциялары барысында алауда жағылған көмірсутегі газының көлемі 2019 жылы рұқсат етілген көлемдердің 37% құрады, атап айтқанда 57,7 млн м³ (стандартты текше метр) болды. Алауда газ жағу көлемі 2019 жылы өнім өндіру көлемі 7% ұлғайғанына қарамастан, алдыңғы жылмен салыстырғанда шамамен 9%-ға төмендеді. Пайдалану сенімділігі күткенімізден жоғары болды және қосу-реттеу жұмыстары барысындағы жақсартылған технологиялық тұрақтылық бізге алауда газ жағу көлемін өндірілген газдың жалпы көлемінің 1% төмен деңгейде ұстауға мүмкіндік берді.

Қашаған кен орнын игерудің І кезеңінің пайдалану мерзімі ондаған жылдарды құрайды. Осы жобаның акционерлері Қазақстан Республикасына салықтар мен өнім өндіру көлеміндегі үлес түрінде миллиардтаған долларға тең тікелей табыс береді деп күтілуде.

Қазақстан Республикасындағы тікелей шетелдік инвестициялар тартылған ең ірі жоба болып табылатын Солтүстік Каспий жобасы Қазақстан азаматтары үшін жұмыс орындарын ашу және

жергілікті компанияларға мүмкіндіктер жасау арқасында экономиканың дамуына елеулі ықпал етуде.

2004 жылдан бастап жергілікті тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге төленген төлемдердің жалпы сомасы 14,8 млрд АҚШ долларынан асты.

Маңғыстау мен Атырау облыстары сонымен бірге NCOC қаржыландыратын әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асырудан да тікелей пайда алады. Қашаған кен орнын игеру жобасының І кезеңі жүзеге асырыла бастағаннан бері аталған жобалардың жалпы құны 700 млн АҚШ долларынан асты.

Осы және басқа да экономикалық және әлеуметтік пайдалар келесі тарауда анағұрлым толығырақ сипатталады.

8.1. ЖЕРГІЛІКТІ ҚАМТУДЫ ДАМЫТУ КӨРСЕТКІШТЕРІ

2019 жылы Солтүстік Каспий жобасы шеңберінде жергілікті тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге 730 млн АҚШ доллары жұмсалды, бұл шығындардың жалпы көлемінің 52,4% құрайды. Бұл NCOC үшін пайызбен алғанда жаңа рекорд болып табылады. 2004 жылдан бастап осы жыл соңына дейінгі кезеңде жергілікті тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге жұмсалған қаражаттың жиынтық сомасы 14,8 млрд АҚШ долларынан асты. Осы және басқа да деректер NCOC компаниясының жергілікті қамтуды пайдалануға ынталылығын айғақтайды.

8.2. ЖЕРГІЛІКТІ ҚАМТУ: NCOC КОМПАНИЯСЫНЫҢ САЯСАТЫ ЖӘНЕ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ

NCOC компаниясының жергілікті қамту саласындағы саясаты Солтүстік Каспий бойынша өнім бөлісу туралы келісімнің (СКӨБК) баптарымен және қолданылатын заңнамамен реттеледі, сонымен қатар NCOC миссиясына, стратегиялық мақсатына, құндылықтарына, мақсаттары мен міндеттеріне негізделген.

СКӨБК ережелеріне сай NCOC тауарлары мен қызметтері сапа, қауіпсіздік және бағалар тұрғысынан алғанда шетелдік жабдықтаушылардың ұқсас материалдарымен және қызметтерімен бәсекелесуге қабілетті жергілікті тауар өндірушілер мен қызмет көрсетушілерге артықшылық береді. Осылайша, жергілікті қамтуды дамыту Компанияның ең маңызды мәселелерінің бірі болып табылады.

2019 жылы NCOC компаниясы қазақстандық қоғамның экономикалық өсуін қамтамасыз ету мақсатында 2017 жылы басталған Жергілікті қамтуды дамытудың бесжылдық бағдарламасының аралық қорытындысына бағалау жүргізді. Жергілікті қамтуды дамыту бағдарламасы Мұнай Операцияларын өзара тиімді шарттар бойынша жүзеге асыру үшін жергілікті халыққа қолдау көрсетуге, жергілікті жабдықтаушылардың тиімді дамытуға және оларға өндірістік қуаттарын арттыруға көмек көрсетуге бағытталған.

Қосымша мақсаттар қазақстандық компаниялардың қатысуы, сонымен қатар NCOC компаниясының жаңа жобалары мен бұрғылау бағдарламасы саласында белгіленген.

8.3. ЖЕРГІЛІКТІ ӨНДІРІСТІК ҚУАТТАРДЫ ҰЛҒАЙТУ

NCOC компаниясы үшін жергілікті жабдықтаушыларды дамыту басымдықты міндет болып табылады. Оның мақсаты – жергілікті компаниялардың жоба бойынша әлеуетті жабдықтаушылар ретінде біліктілік деңгейін бағалаудан өтуі, ал анағұрлым ұзақ келешекте ішкі және халықаралық нарықтардағы өзге тендерлерге қатысуға қабілетті болуы үшін оларға техникалық және басқарушылық мүмкіндіктерін жақсартуға қолдау көрсету.

2006 жылдан бастап шамамен 1 400 жергілікті компания NCOC ұйымдастырған семинарлар мен форумдарға қатысты. Олар жоба бойынша жалпы таныстыру семинарлары мен тиісті келісімшарттық талаптардан бастап тендерлік ұсыныстарды әзірлеу және біліктілікті алдын ала бағалау процестері бойынша өткізілетін әлдеқайда мамандандырылған семинарларға дейінгі түрлі тақырыптар бойынша өткізілді.

2006 жыл мен 2019 жыл аралығындағы кезеңде Оператор 200-ден астам жергілікті компанияға басқару, тауарлар мен қызметтерді сертификаттау саласындағы халықаралық стандарттар бойынша сертификаттар алуға көмектесті, осылайша NCOC компаниясының келісімшарттары үшін олардың бәсекеге жарамдылығы елеулі түрде артты.

Оператор сонымен бірге жергілікті компанияларға Америка инженер-механиктер қоғамының (АИМҚ) және Америка мұнай институтының (АМИ) талаптарына сәйкес өз өнімдері мен қызметтерін халықаралық сертификаттау кезінде оларға қажетті қолдау мен қаржылық көмек көрсетті.

2006 мен 2019 жылдар аралығындағы кезеңде NCOC компаниясы жергілікті компаниялардың Солтүстік Каспий жобасы шеңберінде тендер жарияланған тауарлар мен қызметтер бойынша техникалық шарттардың және халықаралық нормалар мен стандарттардың қатаң талаптарын орындау мүмкіндіктерін бағалау үшін олардың өндірістік алаңдарында 350-ден астам техникалық біліктілік аудиті мен тексеру өткізді.

2006 мен 2019 жылдар аралығындағы кезеңде Оператор жергілікті компаниялардың 3 800-ден астам қызметкері үшін тұйық кеңістікте жұмыс жүргізу, дәнекерлеу жұмыстарын орындау кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік ережелері, электрондық жүйелер мен оларды құрастыру, биікте жұмыс жүргізу, жылжымалы кранды пайдалану және т.б. сияқты ең қажет мамандықтар бойынша мамандандырылған кәсіптіктехникалық оқыту курстарын ұйымдастырды.

2019 жылы NCOC компаниясы 126 оқу курсын ұйымдастырып, сол курстарда мыңнан астам қазақстандық техникалық мамандар оқудан өтті. Осындай оқу курстары NCOC компаниясының жергілікті қамтуды дамыту жөніндегі департаменті іріктеген жергілікті компанияларға өздерінің кәсіби базаларын жетілдіруге және халықаралық стандарттардың, ережелердің және қазіргі уақытта кеңінен қолданылатын салалық қатаң нормалардың талаптарын орындауға мүмкіндік береді.

8.4. ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ИНФРАҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЖОБАЛАР

Солтүстік Каспий бойынша ӨБК шеңберінде NCOC компаниясы жыл сайын әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобалардың жүзеге асырылуына бюджет бөледі. 2019 жылы осы бюджет 76.8 млн АҚШ долларын құрады. Мектептер, балабақшалар, ауруханалар, спорт нысандарын салу, сонымен қатар жолдар, электр беру желілері мен су құбырлары сияқты инженерлік қамсыздандыру жүйелері мен жергілікті халыққа пайда тигізетін басқа да инфрақұрылымдық нысандарды салуға арналған қаражат Солтүстік Каспий жобасы шеңберіндегі негізгі қызмет жүргізіліп жатқан Атырау және Маңғыстау облыстары арасында тең бөлінеді.

1998 жыл мен 2019 жж. аралығындағы кезеңде 214 әлеуметтік және инфрақұрылымдық жоба жүзеге асырылды. Осылайша, әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобаларға жұмсалған жалпы инвестициялар 697,6 млн АҚШ долларын құрады.

Әдетте әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобаларды облыстық әкімдіктер ұсынады. ӨБК мен Оператордың тұрақты даму стратегиясының талаптарына сәйкестікті қамтамасыз ету үшін ұсыныстарды NCOC компаниясы мен ӨБК бойынша Өкілетті Орган талдайды; содан кейін сол ұсыныстар негізінде облыстық әкімдіктермен тығыз қарым-қатынаста жобалар әзірленеді. Жобалар бекітілгеннен кейін NCOC компаниясы барлық кезеңдер үшін, атап айтқанда жобалау және инженерлік әзірленім, келісімшарт беруге арналған тендер, жобаны жүзеге асыру және тапсыру-қабылдау үшін жауапкершілік атқарады.

8.5. ДЕМЕУШІЛІК ЖӘНЕ ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ БАҒДАРЛАМАСЫ

NCOC компаниясы өзінің демеушілік және қайырымдылық бағдарламасы шеңберінде жергілікті халықтың қажеттіліктері мен сұраныстарына тікелей көңіл бөледі. Жыл сайын демеушілік және қайырымдылық мақсатындағы шараларға 1,5 млн АҚШ доллары мөлшеріндегі бюджет бөлініп, ол Атырау және Маңғыстау облыстары арасында тең жұмсалады. Демеушілік және қайырымдылық бағдарламасы жергілікті халықты қолдаудың бес негізгі бағыты бойынша жүзеге асырылуда: денсаулық сақтау, білім беру, спорт, мәдениет және қайырымдылық.

NCOC компаниясының тұрақты даму бағытындағы стратегиялық мақсаттарына сәйкестікті қамтамасыз ету үшін жобалар жергілікті халықтың қатысуын көздеуі тиіс және жергілікті халық үшін тұрақты артықшылықтарды көрсетулері қажет. Бұл жобалар саяси немесе діни ұйымдарды қолдауға бағытталмауы тиіс, әділетсіз нарықтық бәсекеге жағдай туғызбауы керек, жергілікті қоғамдастықтардың және (немесе) табиғи экожүйелердің экологиялық тұрақтылығын бұзбауы қажет. Әдетте жобаларды жергілікті халық ұсынады, бұл ретте NCOC компаниясы да бастамашы бола алады.

2019 жылы 53 жоба (Атырау облысында 31 жоба және Маңғыстау облысында 22 жоба) жүзеге асырылды. 1998 жылдан бергі кезеңде инвестициялардың жалпы сомасы 20,5 млн АҚШ долларын құрады.

Сонымен қатар 2006 жылдан бері Атырау және Маңғыстау облыстарындағы аз қамтылған отбасылардың балалары мен жетім балалар қатарынан 200 бала үшін жазғы демалыс ұйымдастыруға жыл сайын 300 мың АҚШ долларына дейін қаражат бөлініп келеді. 2019 жылы NCOC компаниясы осы балалардың Бурабайдағы «Балдәурен» орталығына сапары мен демалысын және мәдени-ағарту іс-шараларын қаржыландырды.

NCOC компаниясы 2018 жылы Алматыдағы Қазақ-Британ техникалық университетімен (ҚБТУ) бірлесе отырып бастаған жазғы мектеп жобасын жалғастыруда. 2019 жылы Мақат және Түпқараған аудандарының аз қамтылған отбасылардан шыққан 100 баласы 21 күн бойы ағылшын тілін үйреніп, бағдарламалаудың негіздерін меңгерді. Дәрістер ҚБТУ мұнай және газ факультетінің зертханаларында, АТ, бизнес-мектептің және Теңіз академиясының дәрісханаларында өтті.

NCOC компаниясы 2018 жылы Алматыдағы Қазақ-Британ техникалық университетімен (ҚБТУ) бірлесе отырып бастаған жазғы мектеп жобасын жалғастыруда. 2019 жылы Мақат және Түпқараған аудандарының аз қамтылған отбасылардан шыққан 100 баласы 21 күн бойы ағылшын тілін үйреніп, бағдарламалаудың негіздерін меңгерді. Дәрістер ҚБТУ мұнай және газ факультетінің зертханаларында, АТ, бизнес-мектептің және Теңіз академиясының дәрісханаларында өтті.

8.6. ЖЕРГІЛІКТІ ХАЛЫҚПЕН ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС

NCOC компаниясы Атырауды мақтанышпен өз үйі деп атайды. NCOC компаниясының шамамен 3 000 қызметкері және Қашаған кен орнын игерудің І кезеңі жобасына тартылған мердігер ұйымдар мен жабдықтаушылардың бірнеше мың қызметкері Атырау мен Маңғыстау облыстарында тұрады.

NCOC компаниясының бас кеңсесі Солтүстік Каспий жобасы шеңберіндегі кен орындарына жақын жерде, Қазақстанның Атырау қаласында орналасқан және өндірістік нысандары Атырау мен Маңғыстау облыстарында орналасқан. Біз жергілікті халық үшін ең қолайлы жұмыс беруші , сонымен қатар жергілікті қоғамдастықтың беделді мүшесі болуға ұмтылудамыз. Біз үшін өзіміз қызмет жүргізетін өңірлердің жергілікті халқы өте маңызды, өйткені біз оның бір бөлігіміз. Біз алаңдаушылық тудыратын және қызметімізге байланысты мәселелерге белсенді ден қоюға тырысудамыз және адамдардың құрметі мен сеніміне қызметіміздің нәтижелері, ақпарат ұсынудағы ашықтық және қызметімізге жергілікті халықтың қатысуын қамтамасыз ету арқылы ие бола алатынымызды мойындаймыз. Осы мақсатқа жетуде ерікті негізде тұрақты даму туралы есеп беру маңызды рөл атқарады.

NCOC компаниясы өзінің Демеушілік және қайырымдылық бағдарламасын жүзеге асыру арқылы жергілікті халыққа қолдау көрсететін әлеуметтік жауапты компания ретінде беделге ие болып отыр. Төменде мысал ретінде біз 2019 жылы орындаған бірқатар бағдарламалар беріліп отыр

NCOC компаниясы Ақтау қаласына жақын жерде бір апталық Жазғы экологиялық мектеп ұйымдастыруға демеушілік көмек көрсетті. Оқушылар Каспий теңізін тұрақты дамыту идеяларын одан әрі енгізуге бағытталған теориялық сабақтар мен практикалық экологиялық зерттеулерге қатысады. Дәстүр бойынша Жазғы мектеп жыл сайын тамыз айында Каспий күнін мерекелеу кезеңінде жұмыс істейді.

Біз жыл бойына тұрғындармен тұрақты түрде ақпарат алмасамыз және Солтүстік Каспий жобасы бойынша алаңдаушылық тудырып отырған мәселелерді талқылаймыз.

15 наурызда және 26 сәуірде NCOC компаниясы Атырау және Маңғыстау облыстарында жүзеге асырылған әлеуметтік жобаларды ұсыну және Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік аясында жергілікті халықпен қарым-қатынас жасау тәжірибесімен бөлісу үшін Атырау және Маңғыстау облыстарының ҮЕҰ және мемлекеттік органдары өкілдерімен кездесулер өткізді.

24 мамырда NCOC компаниясы «Қазақстан мен Ресей ғалымдарымен ынтымақтастықта Каспий итбалығының популяциясын кешенді зерттеу жұмыстары» және «Атырау қаласы мен жақын маңдағы елді мекендердің атмосфералық ауа сапасын кешенді зерттеу жұмыстары» атты жобалармен таныстыру үшін ҮЕҰ, мемлекеттік органдар өкілдерімен және жергілікті халықпен экологиялық «дөңгелек үстел» ұйымдастырды. NCOC компаниясының экологтары осы жобалардың орындалу барысы және келешектегі кеңею жоспарлары туралы әңгімеледі.

9 қазанда NCOC компаниясы республикалық және жергілікті БАҚ-тың, соның ішінде «Хабар», «24KZ», «Каспийские новости» арналарының, Атырау қаласының жаңалықтар арналарының және«Эсквайр», «Курсив», «Нефть и газ Казахстана», «Прикаспийская коммуна» сияқты басылымдардың 20 журналисі үшін таныстыру турын өткізді.

Осы іс-шараның мақсаты журналистердің Солтүстік Каспий жобасы, Қашаған кен орны, жергілікті қамтуды дамыту, NCOC компаниясының рөлі және басқа да мәселелер туралы білімдерін кеңейтуден және осылайша NCOC коммуникациялық науқандарына қатыса алатын білікті журналистер тобының құрылуына ықпал етуден тұрды.

Осы Тұрақты даму туралы есеп жұртшылықпен қарым-қатынастың жаңа және тиімді алаңына айналды. 2018 жылдың Есебін дайындау барысында біз 2019 жылдың басында Атырау мен Маңғыстау облыстарының экологиялық және қоғамдық үкіметтік емес ұйымдарының ұсыныс-пікірлерін алу үшін олардың ортақ пікірін білдіретін Тәуелсіз консультациялық кеңеспен кездестік. 2019 жылдың сәуір айында біз Атырауда және Ақтауда ұйымдастырылған және Жайық-Каспий Орхус орталығының директоры Ізтілеуова Шынардың төрағалығымен өткен үш арнайы кездесуде жұртшылықтың назарына 2018 жылдың Есебін ұсынып, сұрақтарға жауап бердік.

NCOC компаниясында өзекті мәселелер бойынша мүдделі тараптарға хабарлау және жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмыс істеу жөніндегі кең ауқымды бағдарлама әзірленген. Жергілікті кәсіпкерлерге Солтүстік Каспий жобасына қатысуға байланысты жаңа экономикалық мүмкіндіктерді іздеуге көмек көрсету үшін біз жоба бойынша жалпы таныстыру семинарларын өткізу мен салалық конференцияларға қатысудан бастап, жабдықтаушылардың тар шеңберлі аудиттері мен мамандандырылған оқыту курстарына дейінгі түрлі нысандарды пайдалана отырып ақпарат ұсынамыз («Жергілікті қамту» тарауындағы қосымша ақпаратты қараңыз). Кез келген тұрғын өзін алаңдататын мәселелермен бөлісе алады немесе құндылықтарымыз бен қағидаттарымызға сәйкес келмеуі мүмкін жайт туралы (соның ішінде құпия түрде) NCOC компаниясының іскерлік әдеп және нормаларға сәйкестік жөніндегі маманына хабарлай алады немесе осы мақсатта 2017 жылы қолданыла бастаған сәйкестік мәселелері бойынша тікелей байланысу желісін пайдалана алады («Іскерлік әдеп» тарауындағы қосымша ақпаратты қараңыз).

This Sustainability Report has become a new and effective forum for engagement with the local community. At the beginning of 2019 when we were preparing the 2018 Report we met with the External Advisory Board, representing the combined opinions of environmental and social NGOs from Atyrau and Mangystau Oblasts, to receive their comments and recommendations. In April 2019, we presented the 2018 Report to the public and answered questions at three special meetings in Atyrau and Aktau, moderated by Shynar Izteleuova, Director of the Zhayik-Caspian Aarhus Center.

NCOC has in place a comprehensive programme for communication with the stakeholders and engagement with local media on pressing issues. In order to support the local companies in finding new economic opportunities related to the North Caspian Project, we provide the information by using various ways from general awareness seminars about the Project and participation in industry conferences, to specialized vendor audits and dedicated training courses (For more information please see the Local Content section). Any citizen can raise concerns or report potential non-compliance with our values and principles (including anonymously) to NCOC Ethics and Compliance officer, or use the Compliance Hotline opened in 2017 (For more information please see the Business Ethics section).

8.7. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ТҰРЫП ЖАТҚАН ӨҢІРЛЕРІНДЕГІ ҚОҒАМДЫҚ ӨМІРГЕ ҚАТЫСУЫ

2019 жылы NCOC қызметкерлері «TazaQazaqstan» және «Birge Jasyl Qazaqstan» атты республикалық экологиялық науқандарға белсенді қатысты:

• 3 тамызда NCOC қызметкерлері мен олардың отбасыларының мүшелері Атырау әкімдігі АтырауМахамбет-Астрахань айналма жолының төңірегінде белгілеген үш километрлік алаңды тазартты. 3 сағат ішінде 2 жүк машинасына сыятын қалдықтар жиналды.
• 24 тамызда NCOC компаниясының еріктілері «KMG Systems & Services» компаниясының қызметкерлерімен бірге «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерватының, Облыстық аумақтық орман шаруашылығы және жануарлар әлемі инспекциясының, Дамба поселкесі әкімдігінің қолдауымен Солтүстік Каспий мұнайдың төгілуіне ден қою экологиялық базасымен шектес аумақты қоқыстардан тазартты. Еріктілер 1 260 кг қалдық жинады.
• 12 қазанда NCOC компаниясының Нұр-Сұлтандағы, Ақтаудағы және Баутиндегі қызметкерлері кең ауқымды «Birge Jasyl Qazaqstan» атты науқанға қосылды. Барлығы 220 ағаш отырғызылды.
• 26 мамырда NCOC компаниясы Атырау облыстық аумақтық орман шаруашылығы және жануарлар әлемі инспекциясымен және Атырау әкімдігімен бірлесіп Жайық өзенінің жағалауын тазалау жөніндегі жыл сайынғы акцияны («Атырау – таза қала») ұйымдастырды. Акция нәтижесінде алаңда 25м3 қоқыс жиналды.
• NCOC компаниясы мен оның қызметкерлері Наурыз және Жеңіс күні сияқты жергілікті халық үшін маңызды мерекелерге қатысты.
• 2019 жылы NCOC қызметкерлерінен құрылған еріктілер тобы Атырау мектептеріндегі бес мыңнан астам балаға өрт қауіпсіздігі туралы әңгімелеп, олардың өрт шыққан жағдайда әрекет ету, сонымен қатар оқиға орындарынан кету мен эвакуациялану туралы білім деңгейінің артуына ықпал етті.

8.8. КӘСІПТІК-ТЕХНИКАЛЫҚ ОҚЫТУ ЖӘНЕ БІЛІММЕН БӨЛІСУ

Оператор шетелдік мамандарды қазақстандық кадрлармен алмастыру жөніндегі орта мерзімді және ұзақ мерзімді мақсаттарына жету құралы ретінде қазақстандық қызметкерлерді анықтау мен іріктеу және кейіннен оларды оқытып, NCOC компаниясында ұзақ мерзім еңбек етуге мүмкіндік беру үшін арнайы мақсатты бағдарлама әзірледі. 1998 жылдан бері Қазақстанның 18 000-нан астам азаматы NCOC қызметкерлері немесе NCOC көмек көрсетіп жатқан жергілікті компаниялардың қызметкерлері ретінде оқудан өтті.

Жиырма жылдан астам кезең ішінде Оператор Солтүстік Каспий жобасын жүзеге асыру үшін жергілікті мүмкіндіктер жасау мақсатында шамамен 289 млн АҚШ долларына тең қаражатты қызметкерлердің біліктілігін арттыруға және кәсіби оқытуға жұмсады.

2019 жылы 116 студент NCOC компаниясында практикадан өтті. Бұл бағдарлама жергілікті студенттерге халықаралық мұнай-газ компаниясында шынайы жағдайларда жұмыс істеп, саладағы ең заманауи жабдықтарда жұмыс істеу тәжірибесін алуға мүмкіндік береді.

2019 жылы NCOC компаниясының 13 қызметкері Халықаралық тағылымдама бағдарламасы бойынша іріктелді. Бағдарлама 2018 жылы NCOC қызметкерлеріне (және «ҚМГ» ұлттық мұнай-газ компаниясынан іс-сапарға жіберілген қызметкерлерге) кәсіби дағдыларын шыңдау және Компаниядағы болашақ лауазымдарға дайындалу мақсатында шет елдердегі акционер компанияларымызда екі жылға дейін жұмыс істеуге мүмкіндік беру мақсатында басталды.

NCOC компаниясының оқу гранттары бойынша бағдарламасы

NCOC СКӨБК-ге сәйкес студенттер үшін гранттар беру бағдарламасын әзірледі. Оператор Қазақстанның 3 420 студентіне Қазақстан Республикасындағы және шет елдердегі оқу орнындарында білім алуға демеушілік қолдау көрсетті. Осы мақсаттағы демеушілік ақшалай алғанда 8,3 млн АҚШ долларынан асты.

Қазақстан азаматтарының (NCOC қызметкерлері емес) мұнай-газ саласымен байланысты мамандықтар бойынша академиялық оқуы, соның ішінде университеттерде, колледждерде немесе басқа да оқу орындарында оқуы үшін құрылған шәкіртақылық қорды NCOC қаржыландырып, KAZENERGY қауымдастығы басқарады. Қордың ақшалай қаражаты конкурстық негізде бөлінеді. NCOC компаниясы 42 оқу орнында оқитын 420 студентке 2019-2020 оқу жылына демеушілік қолдау көрсетті, олардың ішінде 133-ке жуық студент Атырау облысының тұрғындары болып табылады.

8.9. ШЕТЕЛДІК МАМАНДАРДЫ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ КАДРЛАРМЕН АЛМАСТЫРУ

СКӨБК-нің XXVII бабында Мұнай Операцияларын орындауға тартылған қазақстандық персонал саны бойынша жалпы мақсатты көрсеткіштер белгіленген. 2019 жылы Қашаған кен орнын игерудің І кезеңі жобасының шеңберінде осы мақсатты көрсеткіштер бойынша жұмыс қазірдің өзінде асыра орындалды:

• басшы лауазымдарының 82% жергілікті персоналдан тұрады;
• инженерлік-техникалық лауазымдардың, әкімшілік лауазымдардың және білікті мамандар атқаратын лауазымдардың 95% жергілікті персоналдан тұрады;
• жұмысшы және көмекші лауазымдардың 100% жергілікті персоналдан тұрады.

Жалпы алғанда, 2019 жылды ңаяғына қарай NCOC операциялық компаниясының 3 000-нан астам жұмыскерінің 91% Қазақстан азаматтары болып табылады. Солтүстік Каспий жобасына тартылған он мыңнан астам қызметкердің 95% Қазақстан азаматтары болып табылады.

8.10. NCOC КОМПАНИЯСЫНЫҢ ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫ; ЕҢБЕК ҚҰҚЫҚТАРЫ

NCOC компаниясы Еңбек кодексінің еңбекке ақы төлеу және әлеуметтік пакет ұсыну жөніндегі құқықтық талаптарын біршама асыра орындауда, бұл қызметкерлерді тартуға, уәждеуге және ұстап қалуға, сонымен қатар олардың бизнес-мақсаттарымызға жетуімізге үлес қосуына ынталандыруға мүмкіндік береді. NCOC компаниясы жалақының, сонымен қатар әлеуметтік төлемдер мен жеңілдіктер жинағының бәсекеге қабілеттілігін нарықтық зерттеулер жүргізу арқылы мұқият реттеп отыр.

Көтермелеу қағидаттары «жұмыс нәтижелері бойынша ақы төлеу» тәсілдемесіне негізделген, бұл мақсаттарымызға, көзқарасымызға және құндылықтарымызға, сонымен қатар NCOC мәдениетіне толық сәйкес келеді. Қызметкердің жалақысына жыл сайын жалпы үстемеақы қосылуымен, Мұнайшы күні қарсаңында сыйақы төленуімен және еңбек демалысына шыққанда материалдық көмек көрсетілумен қатар, еңбек сіңіргені үшін жеке жалақысының көтерілуі мүмкін және ол жұмыс нәтижелері бойынша Компанияның жыл сайынғы сыйақысын ала алады. Компанияның шешімі бойынша үстемеақы және қосқан сүбелі үлесі үшін немесе Компанияның құндылықтарын ұстануы үшін арнайы ақшалай сыйлық төленуі елеулі ынталандыру шараларының бірі болып табылады. NCOC компаниясында тікелей жалдау бойынша жұмыс істейтін Қазақстан азаматтары басқа да көптеген өтемақы төлемдері мен жеңілдіктер алады, олардың ішінде ақы төленетін еңбек демалыстары мен ақысыз демалыс күндері, зейнетақы төлемдері, білім алуға қаржылық қолдау көрсету, медициналық сақтандыру мен өмірді сақтандыру, компанияның көлік құралдарымен тегін жүру, спортпен шұғылдануға қаржылай қолдау көрсету бағдарламасы, тұрғын үй алуды ипотекалық несиелеу, жақын туыстарынан айрылған кезде қаржылай көмек көрсету, балаларды оқыту, оқулықтар сатып алуға көмек бар.

NCOC компаниясы жұмыс тілі ағылшын тілі болып табылатын, жұмыс істеу қызықтыратын және NCOC акционерлерінің компанияларында халықаралық тағылымдамадан өту мүмкіндіктері бар халықаралық ұжым болып табылады (кәсіптік-техникалық оқыту және біліммен бөлісу туралы 8.6-тарауды қараңыз).

2019 жылы NCOC компаниясы қазақстандық жоғары оқу орындарының 25 түлегін жұмысқа қабылдады, олардың оны Атырау қаласының университеттерін тамамдаған.

Персоналдың тартылуы

NCOC компаниясы өз жұмысына болашақ көшбасшыларды тартуға және әсіресе компанияның өндірістік қызметі жүргізіліп жатқан маңызды алаңдарда еңбек ететін біліктілігі жоғары мамандардың жұмыстан шығуына жол бермеуге тырысады. Бұл ретте жұмыс көрсеткіштерін жақсарту үшін NCOC компаниясы қызметкер мен басшылық арасында байланыс орнату арқылы қызметкерлердің тартылуының анағұрлым жоғары деңгейін қамтамасыз етуді маңызды міндет деп есептейді.

2019 жылы біз NCOC қызметкерлерінің тартылуын бағалау бойынша пікіртерім жүргізуді бастадық. Пікіртерім қызметкерлердің тартылуының ағымдағы деңгейін түсінуімізге және компанияның ұйымдық мүмкіндіктеріне бағалау жүргізуімізге көмектеседі. Бұндай пікіртерім NCOC қызметкерлерін тарту жөніндегі іс-әрекеттер жоспарын әзірлеуге негіз болып табылады, бұл жоспарда пікіртерімнің негізгі нәтижелеріне сүйене отырып, қызметкерлердің тартылуын күшейту үшін алдағы 24 ай ішінде компания қолға алатын іс-шаралар көрініс табатын болады.

Келесі 8 негізгі бағыт бойынша екі жылда бір рет пікіртерім жүргізу жоспарлануда:

• Еңбекті ұйымдастыру және атқарушылық тәртіп
• Құрылым және жауапкершілік аясы
• Процестер және жүйелер
• Нұсқау
• Мінез-құлықты талдау
• Персонал мен дағдылар
• Өтемақы және төлемдер
• Тартылу дәрежесі

Мәдени ерекшеліктерді және жеке ерекшеліктерді құрметтеу

NCOC еңбек қатынастарында кемсітушіліктерге жол бермейді. Қызметкерлерімізге арналған Іскерлік әдеп кодексімізде жұмысқа қабылдау туралы шешім тек тиісті біліктілікке, сіңірілген еңбекке, жетістіктерге және кәсіби факторларға ғана негізделетіні көрсетілген.

NCOC үшін кез келген түрде қысымшылық көрсету, тіл тигізу қорқыту немесе қастандық жасау әрекеттері немесе сондай мінез-құлық мүлдем жат болып табылады. Басшылар қызметкерлерін қысымшылық көрсету әрекеттерінен қорғау және жұмыс орнындағы қысымшылық көрсету жайттарынан мазасызданатын қызметкерлер ондай мәселелерді құпия түрде талқылай алатын ахуал тудыру үшін жауапкершілік атқарады.

NCOC компаниясы жұмыс орнында қызметкерлердің біріне бірі құрметпен қарауы негіз қалаушы қағидат болып табылатын, үнемі жетілу жалпы мақсат болып табылатын, ал жекелеген қызметкерлердің проблемалары дұрыс қабылданып, қызметкерлерге және олардың мансабына зиян келтірмей оңынан шешілетін ашықтық ахуалын қалыптастыруға мүдделі.

Еңбек даулары мен шағымдар

NCOC компаниясында еңбек даулары мен шағымдарды қарау жөніндегі нақты саясаттар мен процедуралар әзірленді, олар мердігерлер мен қосалқы мердігерлерге қатысты да бірдей дәрежеде қолданылады. Еңбек даулары мен шағымдарды қарау процедуралары қызметкерлердің проблемаларын басшылықтың қаперіне жеткізуге және шағымдарды наразылық еңбек жанжалына ұласпай тұрғанда ашық, тиісті түрде және дер кезінде қарау мен реттеуді қамтамасыз етуге арналған. Қызметкерлер өздерінің шағымдарын қысылмастан және жұмыстан шығаруы мүмкін деген қорқынышсыз еркін және ашық мәлімдей алады. NCOC компаниясы кез келген қызметкер берген кез келген жазбаша шағымды қабылдауға, тіркеуге және қарауға міндетті. Қызметкерлер өздерінің пікірлері бойынша олардың еңбек құқықтарын бұзатын шешімге шағым келтіруге құқылы. Егер еңбек дауы немесе шағым NCOC компаниясының ішінде реттелмесе, олар Қазақстан Республикасының тиісті ресми тұлғаларының қарауына ұсынылуы мүмкін. Қазақстан Республикасының заңнамасына сай NCOC компаниясы да, оның мердігер ұйымдары да қызметкерлерді заңды еңбек акцияларына қатысуға немесе қатыспауға мәжбүрлей алмайды және қызметкердің жұмыс орны мен оған тиесілі жеңілдіктерді сақтауға тиіс.

NCOC компаниясында еңбекақының уақытында төленуін, мердігерлеріміз бен қосалқы мердігерлеріміз ұсынатын тұрғынжайлардың жағдайларын және асхана қызметінің күйін бақылауға арналған саясаттар мен процедуралар қарастырылған.

8.11. АДАМ ҚҰҚЫҚТАРЫНЫҢ САҚТАЛУЫНА КЕШЕНДІ АУДИТ ЖҮРГІЗУ

NCOC көптеген жылдар бойы өзінің ұйымдық құрылымы ішінде адам құқықтарына құрметпен қарауды қолдау жұмысын жүргізіп келеді. Біздің тәсілдемеміз бірнеше негізгі элементтен тұрады, соның ішінде:

• қолданылатын заңнама мен нормативтік-құқықтық актілердің сақталуы;
• мүдделі тараптарымызбен тұрақты түрде талқылау және қарым-қатынас жасау;
• өз қызметімізді жүзеге асырып жатқан өңірлердегі жергілікті халықтың жалпы әл-ауқатын жақсартуға тікелей немесе жанама үлес қосу;
• тиісті мәселелер қарастырылатын қызметіміздің Жалпы қағидаттарын, Іскерлік әдеп кодексін және Парақорлықпен және жемқорлықпен күрес жөніндегі басшылықты сақтау.

Өз қызметкерлерімізге қатысты бұндай тәсілдеме заңнаманы сақтаудан, қызметкерлердің жеке деректерінің қорғалуын қамтамасыз етуден, мәдени ерекшеліктерге құрметпен қараудан және кадрлар саласындағы бағдарламаларымыз бен саясаттарымызды үнемі жетілдіруден тұрады («NCOC еңбек ресурстары» тарауын қараңыз).

Жабдықтаушылар да өздерінің келісімшарттық міндеттемелеріне сәйкес бізбен бірге орындайтын жұмыстарының барлық салаларында қызметіміздің Жалпы қағидаттарын және Іскерлік әдеп кодексімізді сақтаулары тиіс.

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету

NCOC компаниясында өз қызметкерлерін, нысандарын, іскерлік ақпаратын және басқа да активтерін қорғау мақсатында тиісті бағдарламалар мен қауіпсіздік пен күзетті қамтамасыз ету шаралары әзірленген. NCOC компаниясының өндірістік алаңдарында қатерлерді бағалаудың тексеруден өткен, құрылымдалған әдіснамасы негізінде әзірленген қауіпсіздікті қамтамасыз ету бағдарламасы енгізілген. NCOC компаниясы өз қызметі жүргізілетін алаңдарда қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысты тиісті заңнама мен нормативтікқұқықтық актілердің талаптарын сақтайды және жергілікті және республикалық құзырлы қорғау органдарын тарта отырып, инфрақұрылымның қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесіне бірыңғай және үйлестірілген тәсілдеменің қолданылуына ықпал етеді.

NCOC компаниясының қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы қатерлерді басқару қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік құрылымдардың қолдауымен және жеке меншік күзет кәсіпорындарымен жүзеге асырылады. Мемлекеттік қауіпсіздік қызметтері NCOC компаниясына аумаққа рұқсатсыз ену оқиғаларының алдын алуға, соның ішінде жаппай тәртіпсіздікке, шерулерге немесе қоғамдық тәртіпті бұзу оқиғаларына қарсы тұру мәселелері бойынша жан-жақты көмек көрсетуде.

NCOC қауіпсіздік қызметі Адам қауіпсіздігі және құқықтары жөніндегі ерікті қағидаттарға сәйкес жұмыс істейді және мердігер ұйымдардан да осы қағидаттарды сақтауды талап етеді. Осы қағидаттардың ережелері қауіпсіздікті қамтамасыз ету қызметін көрсетушілермен жасалған келісімшарттардың ажырамас бөлігі болып табылады.

2019 жылы NCOC компаниясы осы қағидаттарды енгізуді жалғастырды және өндірісте, сондай-ақ жалпы компания бойынша хабардарлық деңгейін арттыру бойынша курстар өткізді.

NCOC қауіпсіздік қызметі қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мердігер үшін бірқатар оқу курстары мен семинарлар өткізді. Сонымен бірге біз мердігердің «Іскерлік әдеп стандарттарына және адам құқықтары жөніндегі қағидаттарға» толық сай болуын қамтамасыз ету үшін бақылау мақсатындағы тексерулерді тұрақты түрде жүзеге асырамыз.

8.12. ІСКЕРЛІК ӘДЕП

Хабардарлық

NCOC қызметінің жалпы қағидаттары қызметіміздің барлық салаларына қатысты қолданылады. Олар NCOC компаниясының әрбір қызметкерінің, соның ішінде тікелей еңбек шарты бойынша еңбек ететін қазақстандық персоналдың, уақытша қызметке тағайындалған қызметкерлердің және мердігерлер персоналының мінезқұлқына қойылатын талаптардың сипаттамасын қамтиды. Оның үстіне NCOC компаниясының барлық қызметкерлерінен негізгі құндылықтарымызға сәйкес қызметіміздің жалпы қағидаттарын қолдануға қатысты нұсқаулар берілген Іскерлік әдеп кодексінің талаптарын сақтау талап етіледі. Онда заңнама талаптарын және тапсырыс берушілермен, жергілікті халықпен және әріптестермен қарым-қатынас жасау ережелерін сақтау бойынша практикалық нұсқаулар берілген. Талаптарға сәйкестікті қамтамасыз ету үшін персоналды хабардар ету бағдарламасы және мониторинг бағдарламасы әзірленген және енгізілген.

Жабдықтаушылар

Мердігерлер мен жабдықтаушылар өздерінің келісімшарттық міндеттемелеріне сәйкес бізбен бірге орындайтын жұмыстарының барлық салаларында қызметіміздің Жалпы қағидаттарын және Іскерлік әдеп кодексімізді сақтаулары қажет. Келісімшарттарға қол қою алдында NCOC компаниясымен бірлесіп жұмыс істеуге ниет білдірген барлық тараптардың тәуелсіз кешенді аудиті жүзеге асырылады.

NCOC келісімшарттарында мердігерлер мен жабдықтаушыларға қатысты өз қызметтерін бизнес жүргізу қағидаттарына және іскерлік әдеп стандарттарына қатаң сәйкестікте жүзеге асыру туралы талап бар.

Содан кейін қатерлерге жүргізілетін бастапқы талдаудың нәтижелері бойынша кейбір компанияларға міндетті түрде оқудан өту туралы сұрату жолдануы мүмкін немесе олардың қызмет жүргізу тәжірибелерінің біз күткен болжамдарға сәйкес болуы мақсатында келісімшарттың ерекше талаптары белгіленуі мүмкін.

Болжамды бұзушылықтар

NCOC компаниясында ешбір адам персоналдан заң бұзатын немесе Бизнес жүргізудің негізгі қағидаттарына немесе Іскерлік әдеп кодексіне қайшы келетін іс-әрекеттерді орындауды талап ете алмайды. Егер қызметкер ондай әрекетке немесе нұсқауға тап болса, ол тергеу жүргізу және қажет болуы мүмкін шараларды қолдану үшін құпия түрде сол жағдай туралы супервайзеріне, NCOC компаниясындағы іскерлік әдеп және нормаларға сәйкестік жөніндегі маманға немесе сәйкестік мәселелері бойынша тікелей байланысу желісі арқылы хабарлауға құқылы. Сәйкестік мәселелері бойынша тікелей байланыс желісі сыртқы компания қызмет көрсететін веб-сайттан (http://www.ncoc.deloitte-hotline.com), электрондық пошта адресінен (ncoc.hotline@deloitte.kz) және телефон нөмірінен тұрады (8 800 080 15 65 ), осы байланыс құралдары арқылы кез келген адам соның ішінде аты-жөнін айтпай Іскерлік әдеп кодексінің бұзылу ықтималдығы туралы хабарлай алады.

NCOC компаниясының персоналы, жабдықтаушылары, мердігерлері немесе басқа да кез келген тараптар өздерінің алаңдаушылықтары немесе құндылықтарымыз бен қағидаттарымызға сәйкес келмеуі мүмкін жағдайлар туралы NCOC компаниясындағы іскерлік әдеп және нормаларға сәйкестік жөніндегі маманға хабарлай алады немесе осы мақсатта тікелей байланысу желісін пайдалана алады (соның ішінде құпия түрде). Бұндай хабарламалардың мазмұны құпия сақталады. Іскерлік әдеп және нормаларға сәйкестік жөніндегі маманы мәлімдемені қарайды және көрсетілген жайттар расталған жағдайда Компанияның басшылығы анықталған мән-жайларға сәйкес тиісті шаралар қабылдайды. NCOC компаниясы Қызметіміздің жалпы қағидаттарының, Іскерлік әдеп кодексінің немесе Парақорлықпен және жемқорлықпен күрес жөніндегі басшылықтың не болмаса қолданылатын заңнама талаптарының бұзылуы мүмкін оқиғалар туралы хабарлаған адамдарға қатысты қандай да бір шара қолдануға жол бермейді.

8.13. СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ

Саясаттар

NCOC компаниясының Парақорлықпен және жемқорлықпен күрес жөніндегі нұсқауында мемлекеттік лауазымды тұлғалармен кез келген қарым-қатынастың тікелей белгіленген іскерлік мақсаттармен және нормативтік талаптармен байланысты болуын, Қазақстан Республикасының заңнамасына қатаң сәйкестікте жүзеге асырылуын және қолданылатын кез келген халықаралық заңнамалық актілерге сай болуын қамтамасыз етуге арналған саясаттар мен процедуралар бар.

NCOC компаниясы өз персоналынан өзінің жеке қызметі, сонымен қатар отбасылық қатынастары мен NCOC қызметіндегі рөлі арасындағы мүдделер қайшылығынан аулақ болуды талап етеді.

NCOC компаниясы өзінің барлық мәмілелеріне белгіленген процедуралар мен келісімдерге сәйкес дәл және уақтылы бухгалтерлік есеп жүргізеді.

Мердігерлер мен жабдықтаушылар өздерінің NCOC компаниясымен жасалған келісімшарттарының баптарына сай бізбен бірге орындайтын жұмыстарының барлық салаларында Қызметіміздің жалпы қағидаттарын сақтауға міндетті.

Жоғарыда айтылғандай, талаптардың сақталмауына қатысты күмән немесе күдік туындаған жағдайда бұл туралы құпия түрде NCOC компаниясындағы іскерлік әдеп және нормаларға сәйкестік жөніндегі маманға хабарлауға болады немесе осы мақсатта тікелей байланысу желісін пайдалануға болады.

Расталған кез келген тәртіп бұзу жағдайының салдары ауыр болуы ықтимал, соның ішінде тиісті адамдар жұмыстан шығарылуы және тиісті келісімшарттар бұзылуы мүмкін.

8.14. ЖАЛПЫМЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕ ҚАТЫСУ

NCOC компаниясы өз қызметінің Жалпы қағидаттарында Қазақстанның денсаулық, еңбек, қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау саласындағы нормативтік-құқықтық базасын жетілдіруге әдепті және сындарлы тәсіл қолдану жолын ұстануға міндеттенеді. NCOC компаниясы Қазақстанның энергетикалық және мұнай-газ салаларында жұмыс істейтін компаниялардың KazEnergy коммерциялық емес қауымдастығының белсенді мүшесі болып табылады. NCOC компаниясы «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жанындағы Мұнай-газ өнеркәсібі комитетінің құрамына кіреді. Осы ұйымдардың шеңберінде біз саламызға әсер ететін жалпымемлекеттік қызметтің өзекті мәселелерін талқылауға жиі атсалысамыз. NCOC компаниясы Америка сауда палатасының Қазақстандағы мүшесі болып табылады және шетелдік инвестициялар үшін ахуалды жақсартуға бағытталған ақпараттық-ағартушылық қызметке қатысуда.

NCOC саяси мақсаттарға ешқандай қаржылай көмек көрсетпейді.

БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫН ИНВЕСТИЦИЯЛАУ

STEM-зертхана

NCOC компаниясы Атырау қаласындағы Байтұрсынов атындағы №23 жалпы білім беру мектебінде STEM-зертхана ашты.

STEM-бағыт (Science, Technology, Engineering, Math) мектеп оқушыларына теориялық білімді практикалық тәжірибеге айналдыруға көмектесетін негізгі академиялық пәндерден тұрады. Бұл жобаның мақсаты – мектеп оқушыларының жаратылыстану және техника саласындағы пәндерге қызығушылықтарын арттыру, оларға ғылыми-техникалық білімді шынайы өмірде қолдануға, сонымен қатар сыни ойлау дағдыларын қалыптастыруға көмектесу. Білім беру бағдарламасы төрт бағытқа бөлінген: инженерлік іс, бағдарламалау, робототехника және 3D-үлгілеу. Зертханада арнайы білдектер, робототехника, компьютерлер, конструкторлар және басқа да көптеген жабдықтар бар. Компания келешекте осындай дағдылар балаларға өз идеяларын әзірлеуге көмектесетініне және заманауи еңбек нарығының талаптарын ескере отырып, анағұрлым жоғары кәсіби деңгейге жетуге ынталандыратынына сенімді.

«Инженерлік іс» пәні бойынша балаларға инженерлер шынайы нысандардың құрылысы кезінде пайдаланатын қауіпсіз құрал-саймандар беріледі. Оқушылар міндетті түрде мұғалімнің бақылауында қолғаптар киіп және қорғаныш көзілдіріктерін тағып жұмыс істейтін болады.«Бағдарламалау» пәні аясында оқушылар үш тілдің: Scratch, C++ және Python негіздерін меңгереді. «Робототехника» пәні бойынша оқыту «Lego Robotics» және «Arduino» атты екі модуль бойынша өтеді. Оқушылар осы кезеңнен өткен бойда 3D-үлгілеуге көшіп, оларға «Аutodesk» және «SolidWorks» жаңа әлемін ашуға көмек көрсетіледі. Алдымен мектеп оқушылары бағдарламаларды зерделейді, содан кейін 3D-шешім симуляторында өз дағдыларын байқап көреді және содан кейін ғана өздері үлгілеген нәрсені басып шығарады. Зертхананы ұсынумен қатар мектептің екі мұғаліміне STEM-зертхананы пайдалану бойынша екі апталық оқу курсы ұйымдастырылды.

Инклюзивтік оқыту сыныбы

NCOC компаниясы Атырау қаласының №24 орта мектебіне және Атырау қаласының №3 гимназиясына екі инклюзивтік оқыту сыныбын тарту етті.

Сыныптар дамуы тежелген (психикалық-сөйлеу немесе ойлау қабілеті тежелген) балалардың арнайы қажеттіліктерін ескеріп жабдықталған, олар нейротиптік балаларға арналған орта мектепте оқып жүріп, өз ерекшеліктері ескерілген қосымша көмек ала алады. Ондай кластар балалардың әлеуметтік бейімделуіне ықпал етеді және барлық оқушыларға олардың ерекше қажеттіліктерін және жеке мүмкіндіктерін ескере отырып білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз етеді.

Сарапшылар балалар үшін Психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссияның ұсынымдарына сай жеке оқыту бағдарламасын әзірлеуде.

Сонымен бірге жеке-жеке тестілеу қорытындылары бойынша әр баланың қажеттіліктері мен шектеулері назарға алынады. Әр сыныптағы балалар саны 8-ден 12-ге дейін. Инклюзивтік оқыту кезінде әр оқушыға қолдау көрсету үшін бір мұғалім тағайындалған.

Компания төрт аймаққа (жалпы оқыту аймағы, жеке оқыту аймағы, психологиялық жеңілденуге арналған сенсорлық аймақ және мұғалімдерге арналған аймақ) бөлінген екі сынып үшін барлық қажетті заманауи жабдықтармен қамтамасыз етті.

Иппотерапия

Иппотерапияны (атпен жүру арқылы ем алу) сарапшылармен денсаулығы әр түрлі бұзылған балаларды оңалту мен дамытудың бірегей әдісі деп танылды. Жылқымен серуендеу тірекқимыл аппараты бұзылған, ақыл-ой бұзылысы және психоэмоционалдық бұзылысы бар балаларға пайдалы әсерін тигізеді. NCOC компаниясы иппотерапияның балалар мен ересектерге оң ықпал ететіндіктен «Атырау – маленькая страна» қоғамдық қорының бастамасын қолдап, қордың 8 маманын Грузиядан келген халықаралық сарапшылардың оқытуы кезінде демеушілік көмек көрсетті. Оқыту курсын Халықаралық иппотерапия мектебінің президенті, Грузия иппотерапия федерациясының вице-президенті, Грузия Денсаулық сақтау министрлігінің оңалту саласындағы сарапшысы, медициналық ғылымдар докторы Хатуна Саганелидзе және Тбилиси қаласындағы «Видение» жаңа университеті жанындағы Медицина мектебінің жетекшісі, медициналық ғылымдар докторы Лана Бокучава жүргізді.

Дәріс алушылар құрамына «Атырау – маленькая страна» қоғамдық қорының Атырау облысының 5 ауданы – Мақат, Жылыой, Құрманғазы, Махамбет аудандарының және Атырау қаласының өкілдері кірді. Үш апта ішінде олар иппотерапия көмегімен оңалтудың бірегей әдістерін зерделеді. Жобаның негізгі мақсаты Атырау облысында иппотерапияға (атпен жүру арқылы ем алу) ғылыми тәсілдеме енгізу мен оны дамытудан тұрады. Жобаның күтіліп отырған нәтижелері Атырауда иппотерапияның ғылыми-зерттеу орталығын, иппотерапия бойынша мамандарға арналған оқу орталығын немесе сапалы емге мұқтаж науқастарға арналған оңалту орталығын құруды қамтиды.

Логопедтердің біліктілігін арттыру

2019 жылы NCOC компаниясы мамандардың біліктілігін арттырудың екі жобасын жүзеге асыру кезінде қолдау көрсетті.

NCOC Атыраудың 6 маманы үшін бес айлық біліктілік арттыру курсын ұйымдастыруға көмек көрсетті. Логопедтердің біліктілігін арттыру курсын «Университеттік медициналық орталық» корпоративтік қоры Нұр-Сұлтан қаласында өткізді. Логопедия және дефектология саласындағы мамандардың біліктілігін арттыру курсын Балаларды оңалтудың ұлттық орталығы «Казанский (Приволжский) федеральный университет» федералдық мемлекеттік автономды жоғары кәсіби білім беру мекемесінің қатысуымен өткізді. Дәріс алған мамандар курсты тамамдағаннан кейін кезекті жоғары білім туралы мемлекеттік үлгідегі диплом алды.

«8 айдан 6 жасқа дейінгі балаларға арналған Монтессори жүйесі бойынша оқыту» біліктілік арттыру курсы.

Осы курстың мақсаты мұғалімдердің біліктілігін арттырудан және олардың практикалық дағдыларын кеңейтуден, жаңа теориялық білім алудан және бала дамуының бастапқы сатысында Монтессори жүйесі бойынша материалдармен жұмыс істеу әдістерін зерделеуден тұрды. Курсқа бүкіл өңір бойынша ерекше балаламен тиімді және сапалы жұмыс істеуді қамтамасыз ету үшін Атырау облысының әр ауданынан келген мұғалімдер, логопедтер қатысты. Бір айлық оқу курсын Балаларды оңалтудың ұлттық орталығының Монтессори жүйесі бойынша жетекші сарапшылары, атап айтқанда әлеуметтік-педагогикалық оңалту департаментінің басшысы Гүлшат Сұлтанова, әдіснамалық және медициналық статистика департаментінің жетекші сарапшысы Тойжан Джаниева және Монтессори жүйесінің оқытушысы Сәндігүл Шарипова жүргізді. Курс соңында қатысушылардың барлығы 8 айдан 6 жасқа дейінгі балаларды оқытуға арналған Монтессори жүйесі бойынша біліктілік арттыру туралы сертификаттар алды.

Мүмкіндіктері шектеулі балалармен жұмыс істейтін мамандарды дамыту өте маңызды, өйткені ондай балалардың дамуы көп жағдайда педагогтардың кәсіпқойлығына байланысты болады.

Компания барлығы Атырау облысының 8 ауданынан келген 28 маманды оқытты.

Атырау облысында ағылшын тілін қашықтан үйретудің пилоттық жобасы

2018 жылдың аяғында Британ кеңесімен серіктестікте басталған ағылшын тілін қашықтан оқытудың үшжылдық жобасын жүзеге асырудың алғашқы жылы табысты аяқталды. Жобаға 750 мектеп оқушысы мен студент, халықаралық біліктілігі бар 30 жергілікті мұғалім мен оқытушы қатысуда. Атыраудың жеті мектебінде, Мақаттағы бір мектепте және Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде онлайн режимінде оқытуға және бейнеконференциялар жүргізуге арналған арнайы жабдықтар орнатылды.

Алғашқы жылдың нәтижелері бойынша үш мектеп мұғалімі Шотландия мен Ұлыбританияда өтетін тағылымдаманы жеңіп алып, олар сол елдерде ағылшын тілінде сөйлеушілермен тілдік тәжірибеден өтті.

9.1. ҚАҒИДАТТАР

NCOC компаниясы өз қызметінің Жалпы қағидаттарына және Солтүстік Каспий бойынша ӨБК-нің тиісті баптарына сай мүдделі тараптарына тұрақты даму туралы толық және ашық есеп ұсынады.

Осы есеп халықаралық озық тәжірибеге сәйкес әзірленген; негізге алынатын құжат – «Мұнайгаз компанияларының тұрақты даму саласындағы ерікті есептілігі жөніндегі нұсқаудың» («2015 ж. Нұсқаудың») 3-басылымы (2015 ж.). Біз белгіленген көрсеткіштер мен процестерге қатаң түрде сәйкес болу арқылы 2015 ж. Нұсқауда көзделген қағидаттарға сай деректердің өзектілігін, ашықтығын, дәйектілігін/жүйелілігін, толықтығын және дәлдігін қамтамасыз етуге ниеттіміз.

Осы деректер NCOC компаниясының акционерлері мен Қазақстан Республикасы атынан әрекет ететін қадағалаушы және бақылаушы органдарға ұсынылатын Солтүстік Каспий жобасы шеңберіндегі табиғат қорғау және әлеуметтік-экономикалық қызмет туралы есептердің мазмұнына толығымен сәйкес келеді.

9.2. МӘНДІЛІК

Анықтама

Есеп беруге арналған негізгі көрсеткіштер IPIECA 2015 нұсқауының «жалпы» талаптары ескерілген NCOC компаниясының 2015 ж. бойынша тұрақты даму туралы пилоттық есебінде берілген. Жоба бойынша елеулі болуы мүмкін мәселелерді анықтау кезінде мүдделі тараптармен қарым-қатынас, мәселелердің шешілуін бақылау және БАҚ-тан келіп түсетін сауалдар сияқты факторлар да ескерілді.

Басымдықтарды белгілеу

Төменде жиынтығында мәселелердің басымдықтарына және оларды есепке енгізуге ықпал ететін критерийлер берілген: мүдделі тараптардың белгілі бір мәселелерді көтеру жиілігі, дерекқорымызда бар жауаптар әзірлеуге арналған материалдар көлемі, бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланымдар және өзектілік қағидатын сақтау. Есеп құрылымы тұрақты дамудың әлеуметтік, экономикалық және экологиялық аспектілері арасындағы өзара байланыс үлгісі негізінде әзірленген, ол 2015 ж. Нұсқауда «Есептің құрылымы» тарауында сурет түрінде берілген.

9.3. ДЕРЕКТЕР ХАТТАМАЛАРЫ

Оператор он жылдан астам уақыт ішінде қоршаған ортаны қорғауға, еңбек қауіпсіздігіне, өндірістік және қаржылық операцияларға байланысты қызмет туралы деректер жинау және талдау үшін қолданылатын сенімді басқару жүйелері мен басқа да жүйелерді әзірледі және енгізді. Олар қадағалауды және нормативтік-құқықтық сәйкестікті қамтамасыз ету мақсатында Солтүстік Каспий жобасының акционерлеріне, сонымен қатар ӨБК бойынша Өкілетті Орган мен Қазақстан Республикасының түрлі деңгейлердегі мемлекеттік органдарына берілетін есептерге енгізіледі. Бұл есепте аталған тараптарға ұсынылатын ақпарат көздері мен есептік деректер пайдаланылады. 2015 ж. Нұсқауға сай есептілікке қойылатын талаптар мен ҚР тиісті талаптары арасында (мысалы, өлшем бірліктерінде немесе анықтамаларда) айырмашылық анықталған жағдайда біз Қазақстан Республикасының талаптарын басшылыққа аламыз және көрсеткіштер кестесінде тиісті ескертпе жасаймыз.

9.4. СӘЙКЕСТІКТІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Он жылдан астам уақыт бойына NCOC компаниясының ақпарат жинау және есептер әзірлеу жүйесі бойынша акционерлердің түрлі аудиттері және тәуелсіз тексерулері, сонымен қатар тиісті мемлекеттік бақылаушы органдардың инспекциялары немесе талдаулары жүргізілді.

9.5. IPIECA 2015 ЕСЕПТІЛІК КЕСТЕСІ

Есеп IPIECA стандарттарына сәйкес әзірленген. Бұл кестеде осы Тұрақты даму туралы есепте 2015 ж. IPIECA нұсқауынан алынып көрсетілген көрсеткіштер берілген.